Η θεωρητική κατασκευή που χρησιμοποιεί ο Λένιν για την ανάλυση της ιστορικής συγκυρίας είναι μεταφορά της θεωρίας του πολέμου του Κλαούζεβιτς στο πεδίο της θεωρίας της πολιτικής, και επομένως μεταφορά της τέχνης του πολέμου στην πολιτική πρακτική. Αυτή την θεωρητική κατασκευή, που αντιλαμβάνεται την κοινωνία ως τόπο ταξικού ανταγωνισμού που προσομοιάζει με τον πόλεμο, την εφαρμόζει ο Λένιν σε μια «πρώτη ύλη», που είναι τα στοιχεία της ιστορικής συγκυρίας. Αντιλαμβάνεται δε ως συγκυρία την ταυτόχρονη παρουσία, τον συνδυασμό, την σύζευξη στοιχείων της παρούσας ιστορικής στιγμής.

Ο κομμουνισμός είναι μια ιστορική τάση. Υπάρχει δηλαδή ως δυνατότητα η οποία ελλοχεύει στα διάκενα που αφήνει η κυριαρχία του καπιταλισμού, ως ακατάπαυστη δυνατότητα που εάν ενεργοποιηθεί μπορεί να διεκδικήσει, σε ασυμβίβαστη αντιπαλότητα με τον καπιταλισμό, την πρωτοκαθεδρία στον τρόπο οργάνωσης της παραγωγής, της οικονομίας και της κοινωνίας.