Για άλλους λόγους ο Τσώρτσιλ έβαλε την Βρετανία σε πόλεμο με την Γερμανία, και για άλλους λόγους πολέμησαν οι κομμουνιστές τους ναζί. Η νοημοτοδότηση του αντιφασιστικού πολέμου ήταν διπλή. Το ίδιο και η νοηματοδότηση του υποχρεωτικού εμβολιασμού.
Προφανώς και μπορούμε να συγκρίνουμε στοιχεία δύο ανόμοιων πραγμάτων (ή δύο ανόμοιων καταστάσεων), και αυτό είναι μια κατάκτηση της ανθρώπινης νόησης που ονομάζεται αφαίρεση, και η οποία μας επιτρέπει να συσχετίζουμε, να συγκρίνουμε, να κατατάσσουμε, να ομαδοποιούμε, να ιεραρχούμε όμοια στοιχεία ανόμοιων συνόλων (ή ανόμοιων καταστάσεων). Εάν δεν ήταν έτσι, θα διαβάζαμε την Αντιγόνη του Σοφοκλή ως αρχαιολογικό εύρημα, ως απολίθωμα που δεν αφορά την δική μας ζωή, την δική μας κοινωνία˙ ευτυχώς όμως για εμάς, δεν κάνουμε κάτι τέτοιο.
Επομένως, ο υποχρεωτικός εμβολιασμός μπορεί να υπάρχει με δύο τρόπους: είτε ως κρατική πολιτική είτε ως αριστερή πολιτική. Στην πρώτη περίπτωση, επενδύεται με την κρατική λογική της αναπαραγωγής του συστήματος, και στην δεύτερη περίπτωση επενδύεται με τις αξίες της Αριστεράς. Πρόκειται δηλαδή για πολιτική που μπορεί να νοηματοδοτηθεί με δύο διαφορετικούς τρόπους, είτε ως αριστερή πολιτική είτε ως κρατική πολιτική, είτε ως πολιτική που σηματοδοτεί την προτεραιτότητα του κοινωνικού συμφέροντος έναντι του ατομικού είτε ως πολιτική που σηματοδοτεί την προτεραιότητα της κρατικής λογικής έναντι του ατομικού συμφέροντος.
Ο υποχρεωτικός εμβολιασμός Αριστερά
Η αναφορά στην πολιτική των μπολσεβίκων να επιβάλουν τον υποχρεωτικό εμβολιασμό, έγινε στις σελίδες του διαδικτύου και απορρίφθηκε από τους αριστερούς αρνητές των εμβολίων που είναι μάστορες στον ανορθολογισμό, αλλά και τους αριστερούς φοβισμένους και τους συνοδοιπόρους τους στην οργανωμένη Αριστερά˙ διότι ήταν άλλες εποχές εκείνες, μας λένε, και γι’αυτό δεν μπορούμε να κάνουμε την σύγκριση. Σε αυτό το μονοπάτι δυστυχώς τους ακολουθούν από κοντά και αρκετοί, ίσως πολλοί, από την εξωκοινοβουλευτική Αριστερά. Ας δούμε εδώ ένα παράδειγμα, μακράν το πιο γλαφυρό από όσα γνωρίζω: «Πέραν της προφανούς διαφοράς ότι ένα σοσιαλιστικό κράτος προσπαθεί να ακυρώσει τις εκμεταλλευτικές σχέσεις, έχει μια σημασία να αντιμετωπίζουμε διαφορετικές πολιτικές και στα συγκεκριμένα ιστορικά τους πλαίσια. Τα δίκτυα επικοινωνίας, ο αναλφαβητισμός, η κρατική οργάνωση, οι συνθήκες υγιεινής και το επίπεδο της γενικής υγείας του λαού, ήταν πολύ διαφορετικά την περίοδο της επαναστατικής Ρωσίας, από ό,τι είναι 100 χρόνια μετά». Είναι δηλαδή σαν να λέει κάποιος ότι δεν μπορούμε να συγκρίνουμε τα γυναικεία με τα ανδρικά παντελόνια, επειδή οι γυναίκες βάφουν τα χείλη τους και μερικές φορές και τα μαλλιά τους, άσε που είναι και πιο ευαίσθητες και συναισθηματικές από τους άνδρες. Προφανώς όμως και μπορούμε να συγκρίνουμε στοιχεία δύο ανόμοιων πραγμάτων (ή δύο ανόμοιων καταστάσεων), και αυτό είναι μια κατάκτηση της ανθρώπινης νόησης που ονομάζεται αφαίρεση, και η οποία μας επιτρέπει να συσχετίζουμε, να συγκρίνουμε, να κατατάσσουμε, να ομαδοποιούμε, να ιεραρχούμε όμοια στοιχεία ανόμοιων συνόλων (ή ανόμοιων καταστάσεων). Εάν δεν ήταν έτσι, θα διαβάζαμε την Αντιγόνη του Σοφοκλή ως αρχαιολογικό εύρημα, ως απολίθωμα που δεν αφορά την δική μας ζωή, την δική μας κοινωνία˙ ευτυχώς όμως για εμάς, δεν κάνουμε κάτι τέτοιο.
Γι’ αυτό, λοιπόν, στην περίπτωση των μπολσεβίκων και τον υποχρεωτικό εμβολιασμό που επέβαλαν, δεν έχει σημασία που δεν είχαν κυβέρνηση Μητσοτάκη ή Τσίπρα, που προσπαθούσαν να ανατρέψουν τις σχέσεις εκμετάλλευσης, που δεν είχαν ίντερνετ, οργανωμένο κράτος και άθλια υγειονομική περίθαλψη, και είχαν πολλούς αγράμματους, και οι γυναίκες έβαφαν έντονα τα χείλη τους, κυκλοφορούσαν πολλοί ψεκασμένοι και δεν είχαν κινητά τηλέφωνα, και ούτω καθεξής. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι το ζήτημα του υποχρεωτικού εμβολιασμού για τον Λένιν και τους μπολσεβίκους ήταν ζήτημα αξιακό: ήταν η προτεραιότητα που απέδιδαν στο συλλογικό συμφέρον έναντι του ατομικού συμφέροντος˙ και το αξιακό σύστημα μέσα στο οποίο ζούσαν εκείνοι ήταν το ίδιο με το δικό μας. Αλλά και ο ναρκισσισμός του φοβισμένου, η φιλαυτία του συντηρητικού και η βλακεία του ανορθολογικού ήταν εκεί όπως είναι και εδώ, όπως είναι εδώ και η λατρεία του εύθραυστου εαυτούλη από την μια μεριά (η ηθική τους) και η αλληλεγγύη προς τους ευάλωτους από την άλλη (η ηθική μας).
Το ζήτημα του υποχρεωτικού εμβολιασμού, λοιπόν, όταν τίθεται από τα αριστερά, αναφέρεται στις αξίες μας και στην αντίληψή μας για την προτεραιότητα του κοινωνικού έναντι του ατομικού, είναι ζήτημα αξιακό.
Εκκινώντας από αυτή την διαπίστωση, μπορούμε να κατανοήσουμε ότι η θέση υπέρ ή κατά του υποχρεωτικού εμβολιασμού ορίζει και αυτή μια αξιακή διαχωριστική γραμμή ένθεν κακείθεν της οποίας συγκροτούνται σήμερα σε «παρατάξεις» όσοι κατά δήλωση ανήκουν στην Αριστερά˙ και επειδή είναι αξιακή, δεν ορίζει μιαν αντίθεση που θα μπορούσε να λυθεί «στους κόλπους του λαού», αλλά μια ανταγωνιστική αντίθεση˙ και οι ανταγωνιστικές αντιθέσεις δεν λύνονται με διάλογο αλλά με τον συσχετισμό δυνάμεων και την υπερίσχυση της μίας πλευράς.
Ο υποχρεωτικός εμβολιασμός Δεξιά
Ο υποχρεωτικός εμβολιασμός δεν τίθεται βέβαια μόνο από τα αριστερά αλλά και από το αστικό κράτος˙ όχι από τους νεοφιλελεύθερους, αλλά από το αστικό κράτος, του οποίου τις λειτουργίες, αυτοί, οι νεοφιλελεύθεροι, οφείλουν να υπηρετήσουν ενάντια στην καρδιά τους, όπως τις υπηρέτησαν ενάντια στην καρδιά τους και όσες αριστερές κυβερνήσεις σχηματίστηκαν στην διάρκεια των τελευταίων πενήντα ετών στις χώρες του αναπτυγμένου καπιταλισμού˙ διότι το κράτος δεν είναι ένα εργαλείο, να το πάρει στα χέρια της μια αριστερή κυβέρνηση και να υλοποιήσει ελεύθερα όποιο πρόγραμμα επιθυμεί˙ και το ίδιο ισχύει και για τις νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις.
Στη διάρκεια της πανδημίας, οι νεοφιλελεύθεροι, ως διαχειριστές του κράτους, παραμέρισαν σειρά θεωριών τους για το χρήμα και την διαχείρισή του, για την αγορά, για το κράτος και τα δημόσια οικονομικά, για την κοινωνική αναπαραγωγή, προκειμένου να διασώσουν το σύστημα και τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής και εκμετάλλευσης˙ με δύο λόγια, για να διασώσουν την αναπαραγωγή του συστήματος, για να είμαστε πάλι εδώ αύριο οι μεν ως κάτοχοι κεφαλαίου και αφεντικά, οι δε ως πωλητές των εργασιακών τους ικανοτήτων είτε ως άλλες κοινωνικές κατηγορίες των υποτελών τάξεων, οι μεν ως εκμεταλλευτές και οι δε ως εκμεταλλευόμενοι. Ενώ λοιπόν, συνέβησαν αυτά στην διάρκεια της πανδημίας, κυρίως στο πρώτο κύμα, υπάρχουν εκεί έξω αυτοσχέδιοι θεωρητικοί της Αριστεράς που ισχυρίζονται ότι το αστικό κράτος ενδιαφέρεται μόνο για την αξιοποίηση του κεφαλαίου ή ότι τα καθήκοντα κοινωνικής αναπαραγωγής του κράτους είναι υποταγμένα στις ανάγκες της αξιοποίησης του κεφαλαίου, της κερδοφορίας.
Λοιπόν, πάμε από την αρχή: το αστικό κράτος δεν είναι απλώς η οργάνωση της κυριαρχίας των κεφαλαιοκρατών προκειμένου να διασφαλιστούν τα πιο άμεσα και πιο φανερά συμφέροντά τους (δηλαδή την μέγιστη δυνατή αξιοποίηση του κεφαλαίου)· το αστικό κράτος εκδιπλώνει μια δεύτερη πλευρά, που διασφαλίζει τις συνθήκες εκείνες που επιτρέπουν την απρόσκοπτη λειτουργία του συστήματος, μέρα με τη μέρα, χρονιά με χρονιά, γενιά με γενιά, που επιτρέπουν δηλαδή την αναπαραγωγή του συστήματος. Σε αυτήν, την δεύτερη λειτουργία του αστικού κράτους υπάγονται μεταξύ άλλων και σημαντικές πλευρές της κοινωνικής αναπαραγωγής, δηλαδή η συντήρηση και η αναπαραγωγή του εργατικού δυναμικού που το κεφάλαιο πρέπει να εκμεταλλεύεται για να αξιοποιείται: εκπαιδευτικό σύστημα, σύστημα υγείας, κοινωνική ασφάλιση, διαχείριση του θεσμού της οικογένειας, της μητρότητας, διαχείριση της ανεργίας, διαχείριση των πληθυσμών, ιδεολογικοί μηχανισμοί του κράτους κ.ά. Αυτό είναι το καθήκον του κράτους σε συνθήκες κρίσης: να συμβάλει στην αναπαραγωγή του συστήματος, δηλαδή στην συντήρησή του. Αυτό καθίσταται πρωτεύον και άνευ όρων (και υπερβαίνει απολύτως τις άμεσες ανάγκες αξιοποίησης του κεφαλαίου). Δεν χρειάζεται καν ιδιαίτερη μαρξιστική θεωρητική συγκρότηση (που στο κάτω-κάτω απαιτεί πολύ απλήρωτο κόπο) για να γίνει αυτό κατανοητό, αρκεί να ανατρέξει κάποιος στην ιστορία του καπιταλισμού του 20ού και του 21ου αιώνα, που είναι μια μάλλον εύκολη προσπάθεια.
Το γενονός ότι το αστικό κράτος συμπυκνώνει λειτουργίες που είναι αδήριτες όσον αφορά την συντήρηση του συστήματος (αναπαραγωγή του κεφαλαίου, αναπαραγωγή της εργασιακής δύναμης, κοινωνική αναπαραγωγή), καθιστά δυνατή και την υιοθέτηση εκ μέρους του μέτρων έκτακτης ανάγκης όπως ο υποχρεωτικός εμβολιασμός, και αυτό μάλιστα μπορεί να συμβεί σε αντίθεση με τις ιδέες και τις προτιμήσεις της νεοφιλελεύθερης κυβέρνησης, και συχνά συμβαίνει αυτό να γίνεται ενάντια σε ιδιαίτερα ιδιωτικά συμφέροντα: το γενικό συμφέρον της αστικής τάξης εκπροσωπείται από το κράτος, αυτό είναι το «πραγματικό κόμμα» του κεφαλαίου, και ως τέτοιο μπορεί να στρέφεται ενάντια σε ιδιαίτερα ιδιωτικά, επιχειρηματικά συμφέροντα. Βρίθει τέτοιων επεισοδίων η ιστορία του καπιταλισμού από τον Ρούσβλετ και μετά.
Δια ταύτα
Επομένως, ο υποχρεωτικός εμβολιασμός μπορεί να υπάρχει με δύο τρόπους: είτε ως κρατική πολιτική είτε ως αριστερή πολιτική. Στην πρώτη περίπτωση, επενδύεται με την κρατική λογική της αναπαραγωγής του συστήματος, και στην δεύτερη περίπτωση επενδύεται με τις αξίες της Αριστεράς. Πρόκειται δηλαδή για πολιτική που μπορεί να νοηματοδοτηθεί με δύο διαφορετικούς τρόπους, είτε ως αριστερή πολιτική είτε ως κρατική πολιτική, είτε ως πολιτική που σηματοδοτεί την προτεραιτότητα του κοινωνικού συμφέροντος έναντι του ατομικού είτε ως πολιτική που σηματοδοτεί την προτεραιότητα της κρατικής λογικής έναντι του ατομικού συμφέροντος. Αυτό δεν είναι πρωτότυπο: Για άλλους λόγους ο Τσώρτσιλ έβαλε την Βρετανία σε πόλεμο με την Γερμανία, και για άλλους λόγους πολέμησαν οι κομμουνιστές τους ναζί. Η νοημοτοδότηση του αντιφασιστικού πολέμου ήταν διπλή. Το ίδιο και η νοηματοδότηση του υποχρεωτικού εμβολιασμού.
