Οι κυριαρχούμενες τάξεις, σήμερα, στερούνται, σχεδόν πλήρως, τη δική τους αυτόνομη και δευτερογενή οργάνωση των συμφερόντων τους και των επιχειρημάτων τους, απέναντι στον αστισμό και στις ιδεολογικές και φετιχιστικές ταυτίσεις με την μεσαία τάξη. Τα λαϊκά στρώματα έρχονται σε αδιαμεσολάβητη επαφή με την υποβάθμιση των όρων της ζωής τους. Η καταφυγή και η λύτρωση δεν βρίσκονται, τόσο στις «πολιτιστικές» ταυτότητες, αν και συμβαίνει και αυτό. Βρίσκονται περισσότερο στη μεγάλη οικονομική – ταξική ταυτότητα της «μεσαίας» τάξης. Δεν θέλουν να μοιάζουν με τους φτωχούς και ας «πεινάνε».
Η ακροδεξιά έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής πολιτικής και το 2023. Τόσο στην Ολλανδία όσο και στη Γαλλία – σε δύο χώρες κλειδιά χωρίς να ξεχνάμε ότι είχε προηγηθεί η Ιταλία – καθόρισαν, όχι μόνο την ατζέντα σε μια σειρά από νομοθετήματα, αλλά πολύ περισσότερο την συνολική κυβερνητική πολιτική σημαντικών ιδρυτικών χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και της Ευρωζώνης (ΕΖ). Το μοντέλο προβλέψεων του κεντροαριστερού δικτυακού χώρου Social Europe που συγκεντρώνει όλες τις δημοσκοπήσεις των ευρωπαϊκών χωρών προβλέπει τα εξής:
Το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (EPP) παραμένει η μεγαλύτερη ευρωπαϊκή πολιτική οικογένεια αλλά, πλέον, θα έχει στα δεξιά της περισσότερα κοινοβουλευτικά έδρανα από ότι από τα αριστερά της (ECR+ID). Έδρες, κατά πάσα πιθανότητα, θα χάσουν και το EPP αλλά και η σοσιαλδημοκρατία (S&D), οι «Πράσινοι»( G/EFA) και οι Renew Europe (RE). Η αριστερά (Left) πιθανά να αυξήσει τις έδρες της εφόσον όμως το κόμμα των «πέντε αστέρων» μετακινηθεί από τους αταξινόμητους (NI) στην αριστερή ομάδα.
Το βασικό πρόβλημα της αριστεράς, πλέον, δεν είναι η συρρίκνωση αλλά η ποιότητα της σύνθεσης των πολιτικών ομάδων που την συναπαρτίζουν και των κοινοβουλευτικών θέσεων που αυτές καταλαμβάνουν.
Τα τρία εκσυγχρονιστικά κόμματα EPP, S&D, RE θα έχουν, μάλλον, το 54% από το 60% (2019) που είχαν. Με την μέση συνοχή των βουλευτών των κομμάτων είναι δυνατόν να μην σχηματίζεται εύκολα κεντροδεξιά – εκσυγχρονιστική πλειοψηφία, για μια σειρά από θέματα.
Με βάση τα μοτίβα συνεργασιών του ευρωκοινοβουλίου – στοιχεία βρίσκουμε στο VoteWatchEurope https://simonhix.com/projects/ – οι συμμαχίες του ευρωκοινοβουλίου έχουν να κάνουν με:
Κεντρο – δεξιές συμμαχίες (EPP + S&D + RE): Για θέματα προϋπολογισμού, τουρισμού και υπηρεσιών, διεθνών σχέσεων, νομικά ζητήματα εσωτερικής αγοράς, λειτουργία ανταγωνισμού.
Κεντρο – αριστερές συμμαχίες (S&D + RE + G/EFA + Left) για θέματα αστικού δικαίου, καταναλωτή, περιβάλλοντος και κλιματικής αλλαγής, γυναικεία δικαιώματα και δικαιώματα φύλου, θέματα δικαιοσύνης , ασύλου, μετανάστευσης κλπ.
Κεντροδεξιές – δεξιές και ακροδεξιές συμμαχίες (EPP+ ECR+ ID+RE) για ζητήματα βιομηχανίας, υπαίθρου, αγροτικής παραγωγής και αλιείας.
Η αποδυνάμωση της κεντροαριστεράς και η ενδυνάμωση της ακροδεξιάς θα δημιουργήσει δύο νέες καταστάσεις στις συμμαχίες πίσω από τις βασικές ευρωπαϊκές πολιτικές και τα μοτίβα συνεργασίας, κυρίως, στα ζητήματα ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων και μετανάστευσης όπως επίσης και στα ζητήματα περιβάλλοντος και κλιματικής αλλαγής.
Επειδή το EPP, παρόλη τη διαφαινόμενη απώλεια εδρών που θα υποστεί, θα παραμείνει το κυρίαρχο ευρωπαϊκό κόμμα έχει μεγάλη σημασία στο προς τα πού κλείνουν οι συμμαχίες που συνάπτει. Φαίνεται λοιπόν πως η άνοδος των υπερσυντηρητικών – ακροδεξιών συνασπισμών ενισχύει τις υπερσυντηρητικές πολιτικές ατζέντες και θα αρχίσει να επηρεάζει τις συμμαχίες και στα θέματα «πυρήνα» των ευρωπαϊκών οικονομικών πολιτικών (θέματα προϋπολογισμού, ανταγωνισμού και εσωτερικής αγοράς) και βέβαια στα θέματα της περιβάλλοντος. Από την άλλη, θα καταστήσει ακόμα πιο δύσκολες τις συμμαχίες και τις πλειοψηφίες στα θέματα δικαιωμάτων.
Από τις ευρωκοινοβουλιακές συγκλίσεις και αποκλίσεις στις βαθιές πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές. Οι κινήσεις πάνω σε πολύεδρα.
Οι τάσεις αύξησης των υπερσυντηρητικών απόψεων, που παρατηρούνται κυρίως από το 2019 και μετά, θα συνεχίσουν να υφίστανται, αν και μετριάζονται από εσωτερικές ανακατατάξεις του δεξιού – υπερσυντηρητικού χώρου. Το ακραίο κόμμα «Ταυτότητα και Δημοκρατία (ID) φαίνεται πως υπερδιπλασιάζει τις έδρες του ενώ οι υπερσυντηρητικοί ρεφορμιστές (ECR) μένουν στάσιμοι.
Όμως, σε καμία περίπτωση δεν θα έπρεπε να βλέπουμε την άνοδο της ακροδεξιάς στην Ευρώπη, ως πολιτιστική τάση και απομονωμένη από βαθιές εξελίξεις σε τρία πεδία: α) στα ευρωπαϊκά κομματικά συστήματα, β) στη λειτουργία του ίδιου του κράτους και γ) στον τρόπο πολιτικοποίησης των μαζών. Όπως δεν θα έπρεπε να βλέπουμε τα κοινωνικά σύνολα να μετατοπίζονται, συγκυριακά, πάνω στον άξονα «προοδευτισμός – συντηρητισμός» επειδή αυξάνεται η δύναμη υπερσυντηρητικών κομμάτων. Οι κινήσεις των μαζών είναι πάνω σε «κοινωνικά πολύεδρα», μάλλον, για να δανειστούμε μια γεωμετρική μεταφορά.
Πολλοί ψηφοφόροι ακροδεξιών κομμάτων στην Ευρώπη δεν είναι τόσο οι συντηρητικά μετατοπισμένοι ψηφοφόροι προς αναχρονιστικές ιδεολογίες, όσο εκείνοι οι πολίτες που ενώ αντιλαμβάνονται την οικονομική κρίση και τις πολιτικές λιτότητας, δεν εμπιστεύονται το πολιτικό σύστημα και τους πολιτικούς, ούτε βέβαια την λύση της προοδευτικής αναδιανομής για τα οικονομικά τους προβλήματα. Καταφεύγουν έτσι σε έναν κυνικό «επιβιωτισμό» που υποστηρίζει το μοίρασμα των λιγοστών δημοσιονομικών πόρων – ή την ίδια την εξουσία) μόνο μεταξύ των μελών μιας κλειστής εθνικής κοινότητας. Η Σουηδία είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα χώρας όπου η κοινωνία της είναι μια ανοικτή, προοδευτική – φιλελεύθερη κοινωνία που έχει επιλέξει όμως να εκφράζεται με υπερσυντηρητικά πολιτικά σχήματα.
Η κοινωνική συναίνεση των κλασσικών αστικών κοινοβουλευτικών συστημάτων συνδέονταν, σχεδόν πάντα, με μια προσδοκία μεγαλύτερης ή ανοδικής, γραμμικής ευημερίας. Με τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές λιτότητας, που ασκούνται εδώ και δεκαετίες σε διάφορες εκδοχές, η απλή γραμμική προσδοκία κοινωνικής ανέλιξης έχει αντικατασταθεί από μια κοινότοπη αίσθηση και επιθυμία ασφάλειας και αναμονής. Αν ισχύει μια φορά η ρήση του Μ. Χορκχαϊμερ πως αν θέλεις να μιλήσεις για φασισμό θα πρέπει να μιλήσεις για τον καπιταλισμό, ισχύει δύο φορές η ρήση του Ν. Πουλαντζά πως αν θέλεις να μιλήσεις για τον φασισμό θα πρέπει να μιλήσεις για τον ιμπεριαλισμό. Κάποτε θα έρθει ξανά η ευημερία. Σημασία έχει, επί του παρόντος, να διατηρούμαστε ανθεκτικοί απέναντι σε «λιμούς και καταποντισμούς».
Η συνέχιση, λοιπόν, της ισχυρής επανόδου – παλινόρθωσης της δεξιάς σε όλη την Ευρώπη δεν είναι τόσο το αποτέλεσμα μιας συντηρητικής μετατόπισης του εκλογικού σώματος αλλά ο συνδυασμός της κρίσης του παραδοσιακού κομματικού συστήματος, μεγάλων αλλαγών στις οικονομικές και πολιτικές θεσμικές δομές, αλλά και της ίδιας της άσκησης της κρατικής και νεοφιλελεύθερης εξουσίας και των αποτελεσμάτων, που αυτή επιφέρει πάνω στην ταξική πάλη και στις πολιτικές και κοινωνικές ταυτίσεις. Ενώ φτωχοποιούνται ευρύτατα κοινωνικά στρώματα, αυτή η φτωχοποίηση δεν προσλαμβάνεται ως νέα κοινωνική μοίρα αλλά ως μια ανωμαλία και δυσλειτουργία.
Παρότι αυξάνονται τα εχθρικά αισθήματα για το ευρωσύστημα η αμφισβήτηση του δεν είναι βαθιά και η εκδήλωση της διακλαδώνεται και ικανοποιείται μέσω της ταυτοτικής ισότητας: Έθνος = Μεσαία Τάξη. Αν, όλοι και όλες ανήκουν στο έθνος, κάποιες και κάποιοι ανήκουν περισσότερο. Οι ανωμαλίες, κάποια στιγμή, θα διορθωθούν στο εθνικό πλαίσιο και κάτω από τον συντονισμό της ΕΕ. Το ακροδεξιό ρεύμα δεν μιλάει εναντίον της Ευρώπης. Μιλάει για μια ακροδεξιά Ευρώπη των λαών.
Το σημαντικότερο αποτέλεσμα αυτών των αλλαγών είναι πως οι κυριαρχούμενες τάξεις, σήμερα, στερούνται, σχεδόν πλήρως, τη δική τους αυτόνομη και δευτερογενή οργάνωση των συμφερόντων τους και των επιχειρημάτων τους, απέναντι στον αστισμό και στις ιδεολογικές και φετιχιστικές ταυτίσεις με την μεσαία τάξη. Τα λαϊκά στρώματα έρχονται σε αδιαμεσολάβητη επαφή με την υποβάθμιση των όρων της ζωής τους. Η καταφυγή και η λύτρωση δεν βρίσκονται, τόσο στις «πολιτιστικές» ταυτότητες, αν και συμβαίνει και αυτό. Βρίσκονται περισσότερο στη μεγάλη οικονομική – ταξική ταυτότητα της «μεσαίας» τάξης. Δεν θέλουν να μοιάζουν με τους φτωχούς και ας «πεινάνε».
