«Η αριστερά κερδίζει την οικονομική μάχη των ιδεών» ήταν ο τίτλος πρόσφατου άρθρου στην εφημερίδα «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» με τον χαρακτηριστικό υπότιτλο: «Το μοντέλο του προ κορονοϊού καπιταλισμού, με τα υψηλά ποσοστά ανισότητας, χάνει τη λαϊκή στήριξη».
Ο αρθρογράφος της εφημερίδας Κρις Τζιλς, αρχισυντάκτης του οικονομικού τμήματος, επικαλείται μάλιστα πρόσφατη έρευνα του αμερικανικού ινστιτούτου Pew, σύμφωνα με την οποία, «μεγάλες πλειοψηφίες σε τέσσερις χώρες είναι δυσαρεστημένες με το οικονομικό σύστημα. Στις ΗΠΑ, τη Βρετανία και την Γερμανία, οι μισοί από τους ερωτηθέντες απάντησαν πως χρειάζεται ‘‘μεγάλες αλλαγές’’ ή ‘‘πρέπει να μεταρρυθμιστεί πλήρως’’. Το ποσοστό αυτό ανεβαίνει στο 70% στη Γαλλία. Μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό, το υψηλότερο ήταν 12% στις ΗΠΑ, εκτιμά πως το οικονομικό σύστημα δεν χρειάζεται καθόλου να αλλάξει».
Η εν λόγω έρευνα και το σχετικό άρθρο στην ναυαρχίδα του λονδρέζικου Σίτι, τους «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς», έχει πολύ μεγάλη σημασία, καθώς οδεύουμε προς την επιστροφή στην κανονικότητα, μετά τους εμβολιασμούς και το άνοιγμα των αναπτυγμένων οικονομιών. Μια κανονικότητα που δεν πρέπει να είναι «μία από τα ίδια», όσον αφορά τις πολιτικές που καθορίζουν τη ζωή και την καθημερινότητά μας.
Από τη δεκαετία του ’90, ο νεοφιλελευθερισμός φάνταζε ο αναμφισβήτητος νικητής στην πάλη των ιδεών. Ο «υπαρκτός σοσιαλισμός» είχε καταρρεύσει, ωθώντας στο περιθώριο την αντικαπιταλιστική αριστερά, ακόμη και αυτή που ουδέποτε είχε αποδεχτεί ως «σοσιαλισμό» την σταλινική απολυταρχία των ανατολικών καθεστώτων.
Η σοσιαλδημοκρατία άφηνε πίσω της και το τελευταίο φύλλο συκής, ταυτιζόμενη πλήρως με τις νεοφιλελεύθερες επιλογές των κομμάτων της δεξιάς. Το αντίπαλο δέος εξέλιπε, άρα δεν υπήρχε πλέον λόγος για έναν «καπιταλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο» και επιστροφή στις κεϊνσιανές πολιτικές κρατικής παρέμβασης του παρελθόντος.
Στα μέσα της δεκαετίας του ’90, τα σοσιαλδημοκρατικά και σοσιαλιστικά κόμματα σε μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες επέστρεφαν στην εξουσία. Διαβλέποντας τα όσα έμελλε να έρθουν, οι πολίτες χωρών όπως η Γερμανία και η Γαλλία στρέφονταν στα σοσιαλδημοκρατικά και σοσιαλιστικά κόμματα, ελπίζοντας στη διατήρηση των κοινωνικών και εργασιακών κεκτημένων.
Ακόμη και στη Βρετανία η ανάδειξη των «νέων Εργατικών» του Τόνι Μπλερ, έρχονταν ως αντίβαρο στην πολύχρονη επικράτηση του θατσερισμού.
«Υπήρξε καιρός που οι ριζοσπαστικές οικονομικές ιδέες προέρχονταν από την πολιτική δεξιά. Απηυδισμένοι από την αποτυχημένη κυβερνητική παρέμβαση στην επιχειρηματικότητα, τον υψηλό πληθωρισμό, τα συνδικάτα που εμπόδιζαν τον εκσυγχρονισμό και το κράτος πρόνοιας να θεωρείται πολύ άνετο για όσους ξέμεναν από δουλειά, οι κυβερνήσεις των Ρέιγκαν και Θάτσερ περιόρισαν τα όρια του κράτους την δεκαετία του ‘80», γράφει ο αρθρογράφος των «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς», έχοντας ως ένα βαθμό δίκιο.
Οι ιδιωτικοποιήσεις, η απαξίωση του συνδικαλισμού, η ευελιξία στην αγορά εργασίας, η δυσφήμιση του Δημοσίου και των δημόσιων υπηρεσιών, η γιγάντωση της ιδιωτικής ασφάλισης ως απάντηση στην καχεξία του δημόσιου συστήματος υγείας -ειδικά στην Ελλάδα του ανύπαρκτου κράτους πρόνοιας- έβρισκαν ευήκοα ώτα σε μεγάλη μερίδα της κοινωνίας σε όλη την Ευρώπη.
Στις ΗΠΑ του «τουρμποκαπιταλισμού», που κάθε κρατική παρέμβαση ήταν συνώνυμη του «επάρατου» σοσιαλισμού, η προσπάθεια του Μπάρακ Ομπάμα για μια ελάχιστη υγειονομική περίθαλψη για τους αδύνατους κοινωνικά μέσω του λεγόμενου Obamacare, γέννησε το «κόμμα του τσαγιού» και αντιδράσεις που ψαλίδισαν ακόμη και αυτήν την κατ’ ελάχιστον φιλολαϊκή μεταρρύθμιση.
Οι αντιδράσεις στα προτάγματα του νεοφιλελευθερισμού, εκλαμβάνονταν από μεγάλη μερίδα της κοινωνίας ως «συντεχνιακές» και προσπάθεια των «βολεμένων του δημοσίου» και των «εργατοπατέρων» να διατηρήσουν τα προνόμιά τους.
Σε ιδεολογικό επίπεδο οι κυρίαρχες αναζητήσεις προέρχονταν από τα δεξιά: είτε με τη μορφή του «αμερικανικού αιώνα» των νεοσυντηρητικών του Τζορτζ Μπους του νεώτερου, είτε με το ακροδεξιό κίνημα alt right αμφισβήτησης στην «πολιτική ορθότητα» του Στιβ Μπάνον, μέντορα και κατόπιν για λίγο σύμβουλο του Ντόναλντ Τραμπ.
Φυσικά δεν σημαίνει πως όλα αυτά τα χρόνια δεν υπήρξαν αντιστάσεις απέναντι στον νεοφιλελευθερισμό. Τα κινήματα κατά της παγκοσμιοποίησης τη δεκαετία του 2000 επανέφεραν την αντικαπιταλιστική ατζέντα στην ημερήσια διάταξη.
Οι κρίσεις χρέους στην Ευρώπη δημιούργησαν ελπίδες για μια ριζοσπαστική στροφή στα αριστερά, με τα γνωστά αποτελέσματα σε Ελλάδα (συμβιβασμός ΣΥΡΙΖΑ) και Ισπανία (πρόσφατη πανωλεθρία των Ποδέμος στην Μαδρίτη).
Στο αρχέτυπο του σύγχρονου καπιταλισμού, τις ΗΠΑ, το κίνημα για την υποψηφιότητα του Μπέρνι Σάντερς συνέβαλε στην ιδεολογική μετατόπιση προς τα αριστερά, με μεγάλη μερίδα πλέον της κοινής γνώμης, ιδίως στους νέους, να βλέπουν θετικά την έννοια «σοσιαλισμός».
Η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 ήταν το πρώτο μεγάλο χαστούκι στην κυριαρχία του νεοφιλελευθερισμού. Τράπεζες εθνικοποιούνταν εθνικοποιήσεις πάντως που δεν είχαν καμία σχέση με τις μαρξιστικές αντιλήψεις- με ακόμη και τα συστημικά ΜΜΕ να κάνουν λόγο για την μεγαλύτερη κρίση του καπιταλιστικού συστήματος από τη δεκαετία του ’30, με την παγκόσμια πολιτική και οικονομική ελίτ να υπόσχεται αλλαγές προς το καλύτερο…
Φυσικά όταν ο κουρνιαχτός από το χρηματοοικονομικό κραχ καταλάγιασε, τα μεγάλα λόγια ξεχάστηκαν. Business as usual!
Η κρίση του κορονοϊού ανέδειξε δύο βασικές πτυχές: Την σπουδαιότητα του δημόσιου συστήματος υγείας και τις τρομερές περικοπές που έχει υποστεί στις περισσότερες αναπτυγμένες χώρες του κόσμου, και τις τεράστιες οικονομικές επιπτώσεις.
Σε συζητήσεις με συγγενικά πρόσωπα σε διάφορα σημεία του πλανήτη την περίοδο του αυστηρού λοκντάουν, ήταν διάχυτη η αίσθηση ότι όλοι στο ίδιο καζάνι βράζουμε: Αγωνία για το αύριο, ανεπαρκή δημόσια συστήματα υγείας παρά τις επιμέρους διαφορές, αυταρχισμός και προσπάθεια εκμετάλλευσης της πανδημίας για την καταστολή του κοινωνικού αναβρασμού, απολύσεις αλλά και οικονομική στήριξη από το «επάρατο» κράτος.
Τα νεοκεϊνσιανά προγράμματα στήριξης που εξήγγειλε ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν, είναι η απόδειξη ότι ο μονόδρομος του νεοφιλελευθερισμού έχει τελειώσει.
Στο χέρι της ριζοσπαστικής αντικαπιταλιστικής αριστεράς είναι να μετουσιώσει «τη νίκη σε οικονομικό επίπεδο των ιδεών» της, σε ελπίδα για ένα πραγματικά καλύτερο αύριο. Τώρα μάλιστα που το «προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε» φαντάζει πιο επίκαιρο από ποτέ.
Πηγές:
https://financialpost.com/financial-times/the-left-is-winning-the-economic-battle-of-ideas
