Η ιστορική απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης κατά του Ισραήλ για γενοκτονία των Παλαιστινίων

Η ιστορική απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης κατά του Ισραήλ για γενοκτονία των Παλαιστινίων

Είναι ιστορικής σημασίας η απόφαση με πολιτικές προεκτάσεις και συνέπειες.  

Πρώτον, είναι τεράστιας συμβολικής αξίας, εφόσον η αίτηση ενάντια στο Ισραήλ έρχεται από την μετά-απαρτχάιντ Νότιο Αφρική, δηλαδή την ηγέτιδα χώρα του παγκόσμιου Νότου και υποστηρίζεται από τη μάζα των χωρών του Νότου. Πρόκειται δηλαδή για συμβολική σύγκρουση που εκφράζει μια ουσιαστική αντίθεση και χάσμα ανάμεσα στον ιμπεριαλιστικό Βορρά και τον Παγκόσμιο Νότο: Μια μακρά ιστορική αντίθεση που παίρνει νέες μορφές ανάμεσα στον ιμπεριαλισμό και τις παλιές αποικιοκρατικές χώρες ενάντια στους αποικιοκρατούμενους λαούς.

Δεύτερο, βιώνουμε μια παγκόσμια κρίση ηγεμονίας με τεκτονικές αλλαγές στην παγκόσμια πολιτική αρχιτεκτονική που εκφράζεται και ως κρίση παγκόσμιας δικαιοσύνης: Ζούμε σε ένα κόσμο που μαστίζεται από αυξανόμενη και επικίνδυνη βία με πολέμους και συγκρούσεις, και καθεστώτα καταπίεσης, αύξηση της ανισότητας και φαινόμενα ρατσισμού και νεοφασισμού. Αν ο πόλεμος στη Γάζα επεκταθεί στο Λίβανο, Υεμένη και με το Ιράν, θα έχουμε ένα πόλεμο με τρομακτικούς κινδύνους και συνέπειες.

Τρίτο, το Παλαιστινιακό που προηγουμένως θεωρείτο «κλειστό» ζήτημα με την επιχειρούμενη «κανονικοποίηση σχέσεων» Ισραήλ με Αραβικές χώρες είναι πλέον το φλέγον παγκόσμιο ζήτημα, όπως παλιότερα ήταν το ζήτημα του απαρτχάιντ. Πρόκειται για μια συγκυρία όπου τα αποτελέσματα της σύγκρουσης αυτής είναι κομβικής σημασίας για το μέλλον- “inflection point”, όπως ο Biden το χαρακτήρισε.

Η σημασία της απόφασης του ΔΔΧ

Η αίτηση της νοτίου Αφρικής αποτελεί σημαντική συνεισφορά στο παγκόσμιο αίτημα να εμποδιστεί το Ισραήλ να διαπράξει τις πράξεις που προβλέπονται στη Σύμβαση για τη Γενοκτονία. Δεν αποτελεί οριστική απόφαση στην υπόθεση. 

Το ανώτατο δικαστήριο του ΟΗΕ για το διεθνές δίκαιο  απαρίθμησε έξι συγκεκριμένα προσωρινά μέτρα λόγω του κατεπείγοντος της υπόθεσης αυτής. 

  1. Το Ισραήλ πρέπει να λάβει όλα τα μέτρα για να αποτρέψει οποιεσδήποτε πράξεις θα μπορούσαν να θεωρηθούν γενοκτονικές, όπως για παράδειγμα, δολοφονία μελών μιας ομάδας, πρόκληση σωματικών βλαβών, πρόκληση συνθηκών που έχουν σχεδιαστεί για την καταστροφή μιας ομάδας, αποτροπή γεννήσεων.
  2. Να διασφαλίσει ότι ο στρατός του δεν θα διαπράξει γενοκτονικές πράξεις.
  3. Να αποτρέψει και να τιμωρήσει οποιαδήποτε δημόσια σχόλια θα μπορούσαν να θεωρηθούν υποκίνηση για διάπραξη γενοκτονίας στη Γάζα.
  4. Να λάβει μέτρα για να εξασφαλίσει την πρόσβαση ανθρωπιστικής βοήθειας.
  5. Να αποτρέψει οποιαδήποτε καταστροφή αποδεικτικών στοιχείων θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε υπόθεση γενοκτονίας.
  6. Και να υποβάλει έκθεση στο δικαστήριο σε 30 μέρες από την έκδοση της εντολής.

Η απόφαση αυτή εκδόθηκε με την έγκριση της πλειοψηφίας των δικαστών και την αντίθεση μόνο δύο δικαστών, παρά το γεγονός ότι η σύνθεση του δικαστηρίου ήταν πολύ ανησυχητική, διότι περίπου οι μισοί δικαστές προέρχονται από φιλοϊσραηλινές χώρες. 

Η έννοια της Γενοκτονίας

Εστιάζοντας στην Γενοκτονία που χαρακτηρίστηκε ως «το έγκλημα των εγκλημάτων» δεν πρέπει να υποτιμούνται άλλα, αποτρόπαια εγκλήματά κατά της ανθρωπότητας.

Ο όρος “γενοκτονία” επινοήθηκε τον Εβραίο νομικό Raphael Lemkin: αποτυπώνει τη φρίκη των γερμανικών πολιτικών που στόχευαν τους Εβραίους στην Ευρώπη πριν και κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ωστόσο, η απόφαση Δικαστηρίου της Νυρεμβέργης δεν χρησιμοποίησε τον όρο. Ήταν η ΓΣ του ΟΗΕ το 1946 που επιβεβαίωσε ότι η γενοκτονία αποτελεί έγκλημα σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Το 1948 τα κράτη συνήψαν τη Σύμβαση κατά της Γενοκτονίας, η οποία από νομική άποψη διαφοροποιείται από τα εγκλήματα πολέμου ή τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Η γενοκτονία δεν ορίζεται σε σχέση με τον αριθμό των θανάτων, αλλά, σε σχέση με την ειδική πρόθεση (dolus specialis) του δράστη. 

Ο Lemkin όρισε ως «γενοκτονία» ένα έγκλημα που έχει τα εξής στοιχεία: 

  • «ένα συντονισμένο σχέδιο διαφορετικών ενεργειών που αποσκοπούν στην καταστροφή των βασικών θεμελίων της ζωής των εθνικών ομάδων, με σκοπό την εξόντωση των ίδιων των ομάδων». 
  • «στρέφεται κατά της εθνικής ομάδας ως οντότητας και οι σχετικές ενέργειες στρέφονται κατά ατόμων, όχι με την ατομική τους ιδιότητα, αλλά ως μελών της εθνικής ομάδας»

Υπήρξε σημαντική κριτική στο ορισμό αυτό από συγχρόνους του Lemkin (όπως αυτή που άσκησε ο επιφανής νομικός Sir Hersch Lauterpacht) που θεωρούσαν ότι η έμφαση στις ομάδες ήταν άστοχη και ότι το διεθνές δίκαιο θα έπρεπε να εστιάζει στα δικαιώματα των ατόμων, τα οποία δικαιούνται νομική προστασία ανεξάρτητα από την ταυτότητα της ομάδας τους. Η δε εμμονή στην πρόθεση δημιουργεί δυσκολίες στην απόδειξη.

Τί προνοεί η Σύμβαση για την Πρόληψη και Καταστολή του Εγκλήματος της Γενοκτονίας;

Ας δούμε τι ακριβώς προνοεί η σύμβαση:

  • Άρθρο Ι. Τα Συμβαλλόμενα Μέρη επιβεβαιώνουν ότι η γενοκτονία, συντελούμενη είτε εν καιρώ ειρήνης είτε εν καιρώ πολέμου, τυγχάνει έγκλημα διεθνούς δικαίου και τα συμβαλλόμενα μέρη αναλαμβάνουν την υποχρέωση να προλαμβάνουν και να τιμωρούν το έγκλημα αυτό.
  • Άρθρο ΙΙ. Στην σύμβαση αυτή, ως γενοκτονία νοείται οποιαδήποτε εκ των κατωτέρω πράξεων, ενεργούμενη με την πρόθεση ολικής ή μερικής καταστροφής ομάδος, εθνικής, εθνολογικής, φυλετικής ή θρησκευτικής, ως τοιαύτης :
  • Άρθρο ΙΙΙ. Θα τιμωρούνται οι ακόλουθες πράξεις: (α) Η γενοκτονία, (β) Η συνεννόηση προς διενέργεια γενοκτονίας, (γ) Η άμεση και δημόσια προτροπή προς διενέργεια γενοκτονίας, (δ) Η απόπειρα γενοκτονίας, και (ε) Η συνεργία σε γενοκτονία. 
  • Άρθρον IV.- Τα άτομα τα διενεργήσαντα γενοκτονία ή μία οιανδήποτε εκ των άλλων πράξεων των απαριθμουμένων στα προηγούμενα άρθρα θα τιμωρούνται είτε είναι κυβερνώντες, είτευπάλληλοι, είτε ιδιώτες. 

Η απαίτηση της Ν. Αφρικής

Το εκτενές έγγραφο 84 σελίδων αποτελείται από πληροφορίες και εμπειρικά στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από διάφορες πηγές. Επίσης, περιλαμβάνουν εκθέσεις ειδικών εισηγητών του ΟΗΕ, επίσημες εκπομπές του UNOCHR, αναφορές δημοσιογράφων που βρίσκονται στη Γάζα και εκθέσεις έγκριτων ΜΚΟ. 

Βασικός σκοπός της απαίτησης της Ν. Αφρικής ήταν να πιέσει για λήψη προσωρινών μέτρων για να σταματήσουν οι συνεχιζόμενες επιθέσεις κατά των Παλαιστινίων και όχι να επιχειρηματολογήσει για πλήρη υπόθεση γενοκτονίας, κάτι που θα συμβεί πολύ αργότερα.

Τα προσωρινά μέτρα χορηγούνται υπό ειδικές συνθήκες για αποτροπή κάθε ενέργειας που θα μπορούσε να επιδεινώσει ή να παρατείνει το πρόβλημα, ενώ η  διαδικασία συνεχίζεται στο επόμενο στάδιο – υπάρχει προτεραιότητα  λόγω του επείγοντος χαρακτήρα εξαιτίας συνεχιζόμενων και κλιμακούμενων πράξεων γενοκτονίας του Ισραήλ. Σύμφωνα με το Αρ. 41(1): «Το δικαστήριο έχει την εξουσία να υποδεικνύει, εάν κρίνει ότι οι περιστάσεις το απαιτούν, οποιαδήποτε προσωρινά μέτρα, τα οποία πρέπει να ληφθούν για τη διατήρηση των αντίστοιχων δικαιωμάτων οποιουδήποτε μέρους».

Η Ν. Αφρική θεωρεί ότι τα προσωρινά μέτρα είναι απαραίτητα «για την προστασία από περαιτέρω, σοβαρή και ανεπανόρθωτη βλάβη των δικαιωμάτων του παλαιστινιακού λαού βάσει της Σύμβασης για τη Γενοκτονία, τα οποία εξακολουθούν να παραβιάζονται ατιμώρητα». 

Η αίτηση επικεντρώνεται στα στοιχεία 

  • του actus reus (φυσικές ενέργειες που πραγματοποιούνται κατά τη διάπραξη ενός εγκλήματος – «κολάσιμη πράξη») 
  • του mens rea (τα διανοητικά στοιχεία του εγκλήματος- η πρόθεση διάπραξης του εγκλήματος). Αυτό δείχνει ότι ο σκοπός της αίτησης της Ν. Αφρικής είναι να πιέσει για τη λήψη προσωρινών μέτρων για να σταματήσουν οι συνεχιζόμενες επιθέσεις κατά των Παλαιστινίων και όχι να επιχειρηματολογήσει για πλήρη υπόθεση γενοκτονίας.

Στην απαίτηση η Νότιος Αφρική αναφέρει ότι το Ισραήλ μέχρι τώρα, 

  • έχει σκοτώσει περισσότερους από 21.110 Παλαιστίνιους, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων από 7.729 παιδιών, περισσοτέρων από 7.780 αγνοούμενων κάτω από τα ερείπια, 
  • έχει τραυματίσει περισσότερους από 55.243 Παλαιστίνιους,
  • έχει ερημώσει τεράστιες περιοχές της Γάζας, ολόκληρες γειτονιές & έχει καταστρέψει περισσότερα από 355 χιλιάδες σπίτια. 

Η Ν. Αφρική στοιχειοθετεί τη γενοκτονία στη βάση ενός ευρύτερου πλαισίου συμπεριφοράς του Ισραήλ έναντι των Παλαιστινίων και κάνει την σύνδεση μεταξύ της 75ετούς ιστορίας του απαρτχάιντ με την 56ετή κατοχή των παλαιστινιακών εδαφών και του  16ετούς αποκλεισμού της Γάζας. Η γενοκτονία λοιπόν αποτελεί αναπόφευκτα μέρος μιας μακράς ιστορίας. Εξ ου και ο τρόπος που πρέπει να νοηματοδοτηθούν τα τρέχοντα γεγονότα υπό το πρίσμα της ισραηλινής κατοχής, υποταγής και αποικισμού, αντί του τρόπου που με τον οποίο νοηματοδοτούνται τα γεγονότα στα στενά πλαίσια της θηριωδίας της Χαμάς της 7ης Οκτωβρίου που είναι ασφαλώς καταδικαστέες. 

Η N. Aφρική υποστηρίζει ότι: «Οι πράξεις και παραλείψεις του Ισραήλ έχουν χαρακτήρα γενοκτονίας, διότι αποσκοπούν στην καταστροφή σημαντικού μέρους της παλαιστινιακής εθνικής, φυλετικής και εθνοτικής ομάδας, δηλαδή του μέρους της παλαιστινιακής ομάδας στη Λωρίδα της Γάζας».

Στο διεθνές δίκαιο, το δόγμα «erga omnes partes» αφορά τις υποχρεώσεις που έχει ένα κράτος έναντι της διεθνούς κοινότητας στο σύνολό της, οι οποίες εκτείνονται πέραν συγκεκριμένων διμερών ή πολυμερών συμφωνιών. Το δόγμα του «erga omnes partes» (σε σχέση με όλους), επικαιροποιήθηκε κατόπιν της υπόθεσης Γκάμπια έναντι Μιανμάρ (2019).  Με αυτό το νομικό προηγούμενο αξίωσε την άμεση αναστολή των στρατιωτικών επιχειρήσεων του Ισραήλ στη Γάζα και εναντίον της. 

Το δικαστήριο βασίστηκε σε εκθέσεις διεθνών οργανισμών, ιδιαίτερα της UNRWA που σήμερα βάλλεται από τις φιλοϊσραηλινές χώρες και από την οποία στερείται τώρα η χρηματοδότηση. Δεν ξέρουμε ποια θα είναι η τελική έκβαση της υπόθεσης που θα διαρκέσει έτη μέχρι να εκδοθεί αλλά προς το παρόν το Ισραήλ έχει πλέον κριθεί το εκ πρώτης όψεως γενοκτόνο και όσοι το στηρίζουν πρέπει να λογοδοτήσουν. 

Το Ισραήλ έχει πλέον συγκεκριμένες υποχρεώσεις με βάση το διεθνές δίκαιο, συμπεριλαμβανομένης της υποχρέωσης να διατηρήσει πληροφορίες σχετικά με τον πόλεμο: απαγορεύεται να καταστρέψει δεδομένα που σχετίζονται με συζητήσεις, αποφάσεις και στρατιωτικές διαταγές. Το ότι είναι κατηγορούμενο το σιωνιστικό κράτος να λογοδοτήσει επιτέλους για τα εγκλήματα πολέμου και μάλιστα κατηγορούμενο με το πιο αποτρόπαιο έγκλημα των εγκλημάτων αποτελεί τεράστιας σημασίας επίτευγμα. Αυτό ανατρέπει άρδην την επιτηδευμένη  σιωνιστική αφήγηση που εκβίαζε τον κόσμο ότι καταπιέζεται επειδή έχει υποστεί συλλογική καταδίκη και συγκάλυπτε και συσκότιζε για το γεγονός ότι διαπράττει  γενοκτονία. Ως εκ τούτου, η αφήγησή τους επιτέλους μπορεί να θεωρηθεί χυδαία και θα απορριφθεί από τους λαούς του κόσμου. Αυτό που είναι επίσης σημαντικό είναι ότι η απόφαση έχει θέσει το Ισραήλ σε νομικό και ηθικό δίλημμα. 

Δεν πιστεύω ότι προς παρόν θα εφαρμόσει τις δικαστικές εντολές, αλλά οι μέρες του γενοκτόνου Νεντανιάχου και της νεοφασιστικής του κυβέρνησης είναι μετρημένες. Επιχειρεί να διαστρεβλώσει το γεγονός ότι δεν εκδόθηκε διάταγμα για εκεχειρία ως «νίκη» , ενώ κατακεραυνώνει το σκέλος της απόφασης που τον βρήκε εκ πρώτης ένοχο για διάπραξη γενοκτονίας. Παράλληλα γίνεται ακόμα πιο χυδαίος και επιθετικός, με τη πιθανότητα ο πόλεμος να επεκταθεί περισσότερο στο Λίβανο, Συρία, Υεμένη και Ιράν.   

Στην πραγματικότητα το Ισραήλ βρίσκεται σε βαθιά κρίση, ενώ εντείνεται η εσωτερική αντιπολίτευση και οι αντιφάσεις από την επιδρομή στη Γάζα. Εκτίθεται το Ισραήλ και οι ΗΠΑ, αν δεν εφαρμόσει τις αποφάσεις του δικαστηρίου, όταν η Νότια Αφρική ή άλλες χώρες θα θέσουν το θέμα στο Συμβούλιο Ασφαλείας με βάση την απόφαση. Προφανώς θα χρησιμοποιήσει  πάλι βέτο, αν τεθεί σε ψηφοφορία σύμφωνα με το Κεφάλαιο Επτά, το οποίο επιτρέπει τη χρήση βίας κατά του Ισραήλ αν συνεχίσει τις ενέργειές του, ή σύμφωνα με το Κεφάλαιο Πέντε, το οποίο υποχρεώνει χωρίς τη χρήση βίας. Εν πάση περιπτώσει, και να εκδιδόταν διαταγή για εκεχειρία, γεγονός που θα είχε τεράστια συμβολική αξία, πολιτικά και νομικά μιλώντας, τέτοιο μέτρο, ελάχιστες πιθανότητες εφαρμογής θα είχε να εφαρμοστεί. Ο μόνος μηχανισμός εφαρμογής αποφάσεων είναι το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, αλλά αυτός είναι εσαεί βραχυκυκλωμένος και σε μακρά κρίση: Το Ισραήλ έτσι και αλλιώς προστατεύεται συνεχώς από το βέτο των ΗΠΑ και των άλλων δυτικών δυνάμεων.

Η απόφαση του Δικαστηρίου της Χάγης έθεσε τις δυτικές κυβερνήσεις μπροστά σε ένα τεράστιο ηθικό δίλημμα, ιδίως μπροστά στους λαούς τους δυσκολεύοντας τους στην υποστήριξη του Ισραήλ, ιδίως με την πώληση όπλων. Ο Κάμερον, υπουργός εξωτερικών της Βρετανίας, για πρώτη φορά μιλά για πρώτη φορά για αναγνώριση του Παλαιστινιακού κράτους. Οι ΗΠΑ και οι κυβερνήσεις στις  δυτικές χώρες που στηρίζουν το Ισραήλ έχουν τώρα ένα ακόμα μέτωπο εναντίον τους: το νομικό πρόβλημα σε συνδυασμό με την διογκούμενη παγκόσμια κατακραυγή.

Είναι ορθή η κριτική στο γεγονός ότι το δικαστήριο δεν υποχρέωσε το Ισραήλ να σταματήσει την επιθετικότητα ή τον πόλεμο. Ασφαλώς, το ζήτημα αυτό είναι πρωτίστως ζήτημα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, αλλά το Δικαστήτιο έχει στο παρελθόν εκδώσει τέτοιο διάταγμα, παρά το ότι η δικαιοδοσία του δικαστηρίου περιορίζεται στο ζήτημα της γενοκτονίας. Ωστόσο, όπως δηλώνει η Agnès Callamard, Γενική Γραμματέας της Διεθνούς Αμνηστίας: «Η άμεση κατάπαυση του πυρός από όλα τα μέρη παραμένει απαραίτητη και – αν και δεν διατάχθηκε από το Δικαστήριο – είναι η πιο αποτελεσματική προϋπόθεση για την εφαρμογή των προσωρινών μέτρων και τον τερματισμό της πρωτοφανούς τιμωρίας των πολιτών». 

Πάρα το γεγονός ότι δεν διατάχθηκε άμεση εκεχειρία, όπως απαίτησε η Νότια Αφρική, φαίνεται αδύνατο για το Ισραήλ να συνεχίσει τη δολοφονική επιδρομή στη Γάζα χωρίς να συνεχίζει τις πράξεις που μπορεί να θεωρηθούν γενοκτονικές. Ακόμα και στην απίθανη περίπτωση που το Ισραήλ αποφασίσει να υπακούσει στην απόφαση  του Δικαστηρίου  δηλαδή να αλλάξει μέθοδο πολέμου έτσι ώστε να επικεντρωθεί στο να σκοτώνει μόνο μαχητές της Χαμάς, τίθενται τα εξής ερωτήματα. Πρώτο, γιατί διεξήγαγε πόλεμο με τρόπο που σκότωνε χιλιάδες αμάχους; Αν πράγματι από τώρα και στο εξής αποφασίσει να διεξάγει «πόλεμο αποκλειστικά ενάντια στη Χαμάς», όπως διατείνεται, και αποφασίσει να λάβει μέτρα για να προστατευτούν οι άμαχοι, και καταφέρει να συνεχίσει τον πόλεμο με τρόπο που να μην σφαγιάζει αμάχους και άλλες πράξεις που θεωρούνται γενοκτονικές, γιατί δε το έκανε μέχρι τώρα; 

Οι κυβερνήσεις που χρηματοδοτούν και τροφοδοτούν με όπλα το γενοκτονικό Ισραήλ οφείλουν να λογοδοτήσουν. Το αντιπολεμικό κίνημα και η παγκόσμια αντίσταση στην επιδρομή διογκώνονται. 

+ posts