Η πυρκαγιά στον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια προκλήθηκε από τους ρώσικους βομβαρδισμούς κατά την δυτική εκδοχή και από Ουκρανούς εθνικιστές ως προβοκάτσια κατά των Ρώσων, κατά την εκδοχή του ρωσικού υπουργείου Άμυνας. Από πολιτική άποψη, θα μπορούσε να ισχύει οτιδήποτε από τα δύο. Η πυρκαγιά κατασβέστηκε χωρίς να προκληθούν ζημίες στους πυρηνικούς αντιδραστήρες, έφερε όμως για μια ακόμη φορά στην επικαιρότητα το τεράστιο πρόβλημα της επισφάλειας της χρήσης της πυρηνικής ενέργειας.
Η Ουκρανία είναι η δεύτερη μετά την Γαλλία χώρα με πυρηνική ενέργεια στην Ευρώπη, αφού το 50% της παραγόμενης ενέργειας προέρχεται από 15 αντιδραστήρες σε 4 πυρηνικούς σταθμούς. Στα σύνορα με τη Λευκορωσία βρίσκεται και το Τσερνόμπιλ, από την έκρηξη του οποίου σε καιρό ειρήνης το 1986, προκλήθηκε μια από τις χειρότερες ανθρωπογενείς καταστροφές στην Ιστορία, που επηρέασε το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης. Στην περιφέρεια του Τσερνόμπιλ καταγράφηκαν υψηλότερα επίπεδα ραδιενέργειας, γεγονός που αποδίδεται σε στρατιωτικές δραστηριότητες και έχει σημάνει συναγερμό. Σύμφωνα με την Ομάδα Ευρωπαίων Ρυθμιστών Πυρηνικής Ασφάλειας υπάρχει σοβαρός κίνδυνος για πιθανή ζημιά στις εγκαταστάσεις αποθήκευσης της ζώνης αποκλεισμού ή στο νέο περίβλημα ασφαλείας που καλύπτει την εγκατάσταση. Πολλές διεθνείς οργανώσεις είχαν προειδοποιήσει για τον κίνδυνο ενός πυρηνικού πολέμου χωρίς πυρηνικά στην περίπτωση ατυχήματος στα πυρηνικά εργοστάσια της Ουκρανίας, στον απoκλεισμένο χώρο του Τσερνόμπιλ ή σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης πυρηνικών αποβλήτων. Ποιος μπορεί να εγγυηθεί για την ασφάλεια όλων αυτών όσο η σύρραξη γενικεύεται;
Η επιστροφή της πυρηνικής ενέργειας
Από την άλλη πλευρά, η ενεργειακή κρίση που συνοδεύει την όξυνση των σχέσεων της Ευρώπης με τη Ρωσία, έχει επαναφέρει στο προσκήνιο τη δημιουργία νέων πυρηνικών εργοστασίων για λόγους «ενεργειακής αυτάρκειας». Η Ε.Ε. αναβάθμισε πρόσφατα την πυρηνική ενέργεια σε «πράσινη» (που σημαίνει ότι πυρηνικά επιχειρηματικά πρότζεκτ μπορούν να επιδοτηθούν με δημόσιους πόρους), ενώ η συζήτηση έχει ξανανοίξει και στη χώρα μας. Στην γειτονική Βουλγαρία νέο πυρηνικό εργοστάσιο κατασκευάζεται στο Μπέλενε, δίπλα στο Κοζλοντούι που το 2006 είχε ένα σοβαρό ατύχημα, ενώ η Τουρκία κατασκευάζει ένα εργοστάσιο στο Ακούγιου (στις ΝΑ ακτές, κοντά στη Μερσίνη), ενώ ετοιμάζει και άλλα δύο, ένα στην Ανατολική Θράκη και ένα στη Μαύρη Θάλασσα. Και ενώ πρόσφατα η κυβέρνηση Μητσοτάκη ανακοίνωσε πανηγυρικά ότι σχεδιάζει διμερή σύμβαση με τη Βουλγαρία ώστε να παίρνουμε ρεύμα από τον νέο πυρηνικό της εργοστάσιο, πριν λίγους μήνες ο ΥΠΕΞ Δένδιας ζάλιζε επί 45 λεπτά τον Αμερικανό ομόλογό του εκφράζοντας την ανησυχία του για ένα νέο Τσέρνομπιλ στη Μεσόγειο εάν τεθεί σε λειτουργία το πυρηνικό εργοστάσιο στο Ακούγιου…
Πέρα από την τραγελαφική της πλευρά, η ιστορία αυτή δείχνει ότι είναι σε γνώση των εμπλεκομένων οι κίνδυνοι της χρήσης της πυρηνικής ενέργειας: οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την διάθεση των ραδιενεργών αποβλήτων, η πιθανότητα ενός ατυχήματος που πολλαπλασιάζεται όταν μιλάμε για σεισμογενείς περιοχές, αλλά και για χώρες που συχνά εμπλέκονται σε αντιπαραθέσεις και στρατιωτικές επιχειρήσεις ακόμη και στο εσωτερικό τους όπως η Τουρκία.
Πυρηνικά όπλα
Την ίδια στιγμή, το ενδεχόμενο της χρήσης πυρηνικών όπλων αποτελεί διαρκή απειλή. Εάν γίνει τρίτος παγκόσμιος πόλεμος θα είναι με πυρηνικά και θα είναι καταστροφή, είπε ο Ρώσος ΥΠΕΞ, Λαβρόφ. Μόλις πριν από ένα χρόνο, τον Γενάρη του 2021, τέθηκε σε ισχύ από τον ΟΗΕ διεθνής συνθήκη για την απαγόρευση των πυρηνικών όπλων (TPNW), συνθήκη την οποία ωστόσο δεν υπέγραψαν οι πέντε «αναγνωρισμένες» πυρηνικές δυνάμεις (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Γαλλία, Βρετανία), οι τέσσερις νέες (Ινδία, Πακιστάν, Ισραήλ, Βόρεια Κορέα) και οι χώρες του ΝΑΤΟ, ανάμεσά τους και η Ελλάδα. ΗΠΑ και Ρωσία, περιορίστηκαν να ανανεώσουν για πέντε ακόμη χρόνια τη μεταξύ τους συνθήκη New START για τον περιορισμό και τον έλεγχο των ενεργών πυρηνικών όπλων κάθε πλευράς.
Απέναντι σε όλα αυτά, τα κινήματα για το περιβάλλον και την ειρήνη είναι ξεκάθαρα. Το περιβάλλον και τα οικοσυστήματα στον πλανήτη δεν αντέχουν την επιβάρυνση καμίας πολεμικής σύρραξης είτε με συμβατικά είτε με πυρηνικά όπλα. Ο πόλεμος, εκτός από την άμεση ανθρωπιστική καταστροφή, δυναμιτίζει περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα την ζωή στη Γη.
Το ενεργειακό πρόβλημα δημιουργείται όταν η ενέργεια από κοινωνικό αγαθό γίνεται χρηματιστηριακό προϊόν, όπλο στους γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς και τα χρηματιστηριακά κέρδη. Αυτούς τους μήνες της εξωφρενικής ακρίβειας, οι πάροχοι που εμπορεύονται την ενέργεια καταγράφουν εξωφρενικά κέρδη και ακόμη περισσότερα στη χώρα μας. Μόνο αν ο σχεδιασμός της παραγωγής και της χρήσης της ενέργειας αφορά τις πραγματικές κοινωνικές ανάγκες είναι δυνατόν να υπάρξουν λύσεις με το μικρότερο οικολογικό βάρος και τις λιγότερες κοινωνικές συνέπειες. Αλλιώς, προσδεθείτε: το χάος είναι κοντά και εμείς θα αναρωτιόμαστε ακόμη αν ο λιγνίτης, η πυρηνική ενέργεια ή τα αιολικά είναι η λύση για να μην πεθάνουμε από το κρύο ή από την περιβαλλοντική κατάρρευση. Λοιπόν σας έχω νέα: Δεν μας ρωτάει κανείς. Και στο φινάλε, αν κάποιος «πατήσει το κουμπί», πολλοί από μας θα πάψουν να αναρωτιούνται για οτιδήποτε. Κοινωνική ιδιοκτησία στα κοινωνικά αγαθά ή βαρβαρότητα. Στον παρόντα ιστορικό χρόνο κερδίζει η βαρβαρότητα. Αλλά όπως θα έλεγε και ο Booktsyn, πρέπει να παλέψουμε για το αδύνατο γιατί αλλιώς θα βρεθούμε αντιμέτωποι με το αδιανόητο.