Η Ελλάδα είναι πλέον μια χώρα που έχει μείνει πίσω στον εμβολιασμό, όχι μόνο αν την συγκρίνουμε με το Βέλγιο που έχει μεν το ίδιο πληθυσμιακό μέγεθος αλλά πολύ πιο εύρωστη οικονομία, αλλά και με την Πορτογαλία που επίσης είναι συγκρίσιμη πληθυσμιακά με την Ελλάδα και έχει περίπου το ίδιο επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης με εμάς. Μόνο ορισμένες χώρες της ανατολικής Ευρώπης, που έχουν την δική τους μακρά ιστορία άρνησης των εμβολιασμών, εμφανίζουν πλέον χαμηλότερα ποσοστά εμβολιασμού από την Ελλάδα.
Όπως φαίνεται στο συνημμένο διάγραμμα, αυτή η υστέρηση του εμβολιασμού σε εμάς οφείλεται στην ραγδαία πτώση του ημερήσιου αριθμού των δόσεων από τις 20 Ιουνίου περίπου (όταν υπήρχε πλήρης χρησιμοποίηση του εμβολιαστικού δυναμικού, 100%, δηλαδή περίπου 100 χιλιάδες δόσεις ημερησίως) έως τις 15 Αυγούστου, όταν ο βαθμός χρησιμοποίησης του εμβολιαστικού δυναμικού είχε πλέον μειωθεί σε περίπου 25 χιλιάδες δόσεις ημερησίως. Αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα χρησιμοποιεί τώρα μόλις το 25% του εμβολιαστικού της δυναμικού.
Στο ίδιο διάγραμμα φαίνεται και ο αριθμός των ασθενών covid που βρίσκονται στις μονάδες ΜΕΘ, και ο οποίος θα πρέπει να εκληφθεί ως δείκτης ανάπτυξης της ασθένειας με σοβαρές επιπλοκές και επαπειλούμενο θάνατο, και ταυτοχρόνως ως δείκτης της πίεσης που ασκείται στο σύστημα υγείας. Ο δείκτης αυτός παρουσιάζει αύξηση από 125 άτομα στις ΜΕΘ στις 15 Ιουλίου σε 332 στις 25 Αυγούστου, και βρίσκεται επομένως σε επίπεδα σαφώς κατώτερα από το μέγιστο των 850 κατά τον Απρίλιο 2021. Ωστόσο, η ταχύτητα διάδοσης του Δέλτα είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από τις προηγούμενες παραλλαγές, και ήδη ο αριθμός των κρουσμάτων έχει υπερβεί τον αντίστοιχο αριθμό του προηγούμενου κύματος, εμφανίζει δε δυναμική που αποτελεί ισχυρή ένδειξη ότι θα φτάσει σε πολύ υψηλότερα επίπεδα μόλυνσης. Με αυτά τα δεδομένα, φαίνεται ότι είναι αυξημένη η πιθανότητα οι εισαγωγές στις ΜΕΘ να υπερβούν τα επίπεδα των προηγουμένων κυμάτων.
Ας δούμε όμως τώρα την συνολική εικόνα, δηλαδή τον συνδυασμό των δύο μεγεθών που φαίνονται στο διάγραμμα.
Ενώ βρισκόμαστε στις απαρχές ενός νέου κύματος επιδημίας του οποίου η κορυφή (σε νοσηλείες σε ΜΕΘ και θανάτους) φαίνεται αρκετά έως πολύ πιθανό ότι θα υπερβεί τα αντίστοιχα μέγιστα των προηγουμένων κυμάτων αρκετά νωρίς μέσα στο φθινόπωρο, ο αριθμός των εμβολιασμών έχει καταποντιστεί. Αυτά λοιπόν, συγκροτούν μιαν αντίφαση: ενώ επεκτείνεται απειλητικά η επιδημία, και ο αριθμός των εισηγμένων σε ΜΕΘ αυξάνεται, ο εμβολιασμός κινείται σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα αφήνοντας έκθετο τον πληθυσμό, ιδιαίτερα τους μη εμβολιασμένους, στην παραλλαγή Δέλτα.
Η Αριστερά, που διατύπωσε την στρατηγική της πειθούς των αναποφάσιστων στην αρχή του καλοκαιριού, έκανε τα μπάνια της όπως όλος ο κόσμος και θα πρέπει τώρα να συμφωνήσουμε ότι η θέση περί μαζικής ενημέρωσης ήταν άστοχη στην καλύτερη περίπτωση ή προσχηματική στην χειρότερη, και ότι σε κάθε περίπτωση θα οδηγήσει σε νέα ήττα διότι πρόκειται για μία Αριστερά που δεν υλοποιεί τις προτάσεις της αλλά απλώς τις εκφωνεί και διεκδικεί από τον Κούλη να τις υλοποιήσει εκείνος, δηλαδή ο αντίπαλος.
Εναλλακτικά, εάν η κρατική λογική της αναπαραγωγής του συστήματος το επιβάλλει επειδή η υγειονομική κατάσταση θα έχει ξεφύγει, η κυβέρνηση μπορεί να προχωρήσει σε υποχρεωτικό εμβολιασμό, ο οποίος τότε θα φέρει το ιδεολογικό πρόσημο της κρατικής αναγκαιότητας να προστατευθεί το σύστημα, δηλαδή η αναπαραγωγή του κεφαλαίου και των υποτελών κοινωνικών τάξεων ως υποτελείς. Η δε δυνατότητα του υποχρεωτικού εμβολιασμού με αριστερό ιδεολογικό πρόσημο που θα παρέπεμπε στις αξίες της αλληλεγγύης και της προτεραιότητας των κοινωνικών δικαιωμάτων έναντι των ατομικών δικαιωμάτων θα έχει χαθεί, ακόμη και ως ανάμνηση μιας δυνατότητας.
Μια αντίφαση που ζητάει λύση
Ενώ βρισκόμαστε στις απαρχές ενός νέου κύματος επιδημίας του οποίου η κορυφή (σε νοσηλείες σε ΜΕΘ και θανάτους) φαίνεται αρκετά έως πολύ πιθανό ότι θα υπερβεί τα αντίστοιχα μέγιστα των προηγουμένων κυμάτων αρκετά νωρίς μέσα στο φθινόπωρο, ο αριθμός των εμβολιασμών έχει καταποντιστεί. Αυτά λοιπόν, συγκροτούν μιαν αντίφαση: ενώ επεκτείνεται απειλητικά η επιδημία, και ο αριθμός των εισηγμένων σε ΜΕΘ αυξάνεται, ο εμβολιασμός κινείται σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα αφήνοντας έκθετο τον πληθυσμό, ιδιαίτερα τους μη εμβολιασμένους, στην παραλλαγή Δέλτα.
Είναι προφανές, για όσους δεν έχουν ακόμα βυθιστεί στον ανορθολογισμό, ότι αυτή η αντίθεση, η οποία έχει αντικειμενικό χαρακτήρα, πρέπει αναγκαστικά με κάποιον τρόπο να λυθεί: είναι αδύνατο να αυξάνονται επ’ άπειρο οι εισαγωγές στις ΜΕΘ και ο ρυθμός του εμβολιασμού να διατηρείται στα θλιβερά σημερινά επίπεδα.
Δεν υπάρχουν πολλές λύσεις: υπάρχει η λύση της ταχύτατης αύξησης του ρυθμού των εμβολιασμών (με μέτρα που μπορούν να ποικίλλουν και απομένει να προσδιοριστούν), η λύση μιας νέας καραντίνας με τα συνακόλουθα γνωστά περιοριστικά μέτρα, υπάρχει όμως και η λύση της φυσικής ανοσίας αγέλης (χωρίς εμβολιασμό). Προτείνεται βεβαίως από τα αριστερά, ως μαγική λύση, και η ενίσχυση του δημόσιου συστήματος υγείας. Ωστόσο, όσο και αν είμαστε όλοι στην Αριστερά υπέρ της ενίσχυσης, ας λάβουμε υπόψη μας ότι αποτελεί μόνο ένα στοιχείο αντίστασης, όχι στην δυναμική της επιδημίας, αλλά στις επιπτώσεις της.
Σε ό,τι αφορά μια νέα καραντίνα, κανείς δεν την επιθυμεί, κυβέρνηση, εργαζόμενοι, επιχειρήσεις, κανείς. Μας απομένουν λοιπόν οι εξής δύο λύσεις: (α) υποχρεωτικός εμβολιασμός ή (β) μη υποχρεωτικός εμβολιασμός σε συνδυασμό (αναγκαστικά και σιωπηλά) με ανοσία αγέλης (φυσική, χωρίς εμβολιασμό). Ας δούμε γιατί: Σε ό,τι αφορά το σημείο (α), ο υποχρεωτικός εμβολιασμός θα οδηγούσε σε καθολικό εμβολιασμό και μπορούμε εύλογα να υποθέσουμε ότι χωρίς πρόσθετα μέτρα θα φτάναμε στον έλεγχο της πανδημίας. Σε ό,τι αφορά το σημείο (β), ο μη υποχρεωτικός εμβολιασμός θα άφηνε εκτός προστασίας τους μη εμβολιασμένους, οι οποίοι μοιραία θα εισέρχονταν σε διαδικασία ανοσίας αγέλης. Όσο περισσότεροι οι μη εμβολιασμένοι, τόσο καταστροφικότερη θα ήταν η αγελαία διαδικασία, και τόσο περισσότεροι θα ήταν οι νεκροί και η απορρύθμιση της κοινωνικής αναπαραγωγής. Για να αποφευχθούν αυτά, ο μη υποχρεωτικός εμβολιασμός θα έπρεπε να ενισχυθεί με πολιτικές αποφάσεις και δράσεις. Πράγματι, για την προώθηση του μη υποχρεωτικού εμβολιασμού, προτείνονται δύο στρατηγικές: μία νεοφιλελεύθερη, αυτή που εφαρμόζει τώρα η κυβέρνηση, και μια στρατηγική ιταλικού νεορεαλισμού που προτείνεται από την Αριστερά.
Δύο στρατηγικές
Η νεοφιλελεύθερη στρατηγική της κυβέρνησης απορρέει από την θεμελιώδη ιδέα της νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας ότι τα άτομα επιδιώκουν την μεγιστοποίηση της ικανοποίησής τους, των εισοδημάτων τους, και κάθε άλλου «κέρδους» που θα μπορούσαν να έχουν εφαρμόζoντας μια λογιστική κόστους-οφέλους σε οποιαδήποτε πλευρά της ζωής τους, στην εργασία τους, στον γάμο τους και στον έρωτα, στη σχέση μητέρας- βρέφους, στις φιλίες τους, σε όλα (ο Γκάρυ Μπέκερ πήρε και Νόμπελ για τη θεωρητικοποίηση αυτής της ανοησίας και ένας άλλος, ο Μισέλ Φουκώ, που τον υιοθέτησε η Αριστερά, την έκανε ερμηνευτική αρχή της θεωρίας του για το Κράτος). Με αυτήν την λογική, της μεγιστοποίησης του οφέλους, κινείται η κυβέρνηση: αυξάνοντας το κόστος της απόφασης ψεκασμένων και φοβισμένων να μην εμβολιαστούν, η κυβέρνηση αποσκοπεί στην μεταβολή της σχέσης κόστους/οφέλους που νομίζει ότι υπολογίζουν οι μη εμβολιασμένοι, έτσι ώστε να αλλάξουν την στάση τους και να προσέλθουν στα εμβολιαστικά κέντρα.
Σε αντιπαράθεση με την νεοφιλελεύθερη στρατηγική της λογιστικής του εγωιστικού ατόμου, η Αριστερά προτείνει μια πιο κινηματογραφική στρατηγική που εμπνέεται από τις ταινίες του ιταλικού νεορεαλισμού: Τα κόμματα και οι οργανώσεις της Αριστεράς, αλλά και ο Σύριζα, νομίζουν ότι οι υποτελείς κοινωνικές τάξεις διαθέτουν εκ φύσεως ένα συμπαγές, αμόλυντο, θετικό ιδεολογικό υπόβαθρο πάνω στο οποίο μπορούν να πιάσουν μερικές σκουριές άγνοιας ή απατηλών ιδεών, τις οποίες μπορούμε να απομακρύνουμε εκφωνώντας την αλήθεια ή το σωστό σύνθημα ή απλώς εξηγώντας υπομονετικά πώς έχουν τα πράγματα. Αυτή η παράσταση του κόσμου βρίσκεται στις κινηματογραφικές ταινίες του ιταλικού νεορεαλισμού, όπου ο προλετάριος είναι ένας διαυγής κρύσταλλος ο οποίος συγκροτείται από όλες τις θετικές ηθικές αξίες του κόσμου και από τις καλύτερες προθέσεις. Να συγχέουμε όμως την πραγματικότητα με το σινεμά, δεν είναι σοφό, διότι στην πραγματική ζωή κάνει το παιχνίδι της η ιδεολογία, και αυτό τα αλλάζει όλα. Όποιος φαντασιώνεται ότι μπορεί να αλλάξει μέσα σε μερικές ημέρες ή εβδομάδες τον ατομικισμό όσων αρνούνται ή φοβούνται να εμβολιαστούν, δεν κατανοεί ότι στον σκληρό πυρήνα της στάσης τους βρίσκεται η βασική ιδέα του νεοφιλελευθερισμού ότι πρέπει να φροντίζουν μόνο ή πρωτίστως τον εαυτό τους, και ότι αυτή η ιδέα, τους διακατέχει ως έξη (δηλαδή ως μόνιμο στοιχείο το χαρακτήρα που εγκαταστάθηκε με την συνήθεια [1]) και ως δεύτερη φύση [2], η εγκατάσταση της οποίας διήρκεσε δεκαετίες, και σαν τέτοια δεν αλλάζει επειδή κάποιος μας εξήγησε καλοπροαίρετα την αξία της αλληλεγγύης ή θέλησε να ανακτήσει την χαμένη μας εμπιστοσύνη στις θετικές επιστήμες.
Ας αφήσουμε όμως αυτήν την πλευρά του ζητήματος που είναι υπερβολικά πολύπλοκη για να χωρέσει σε αυτό το άρθρο, για να στραφούμε στο ζήτημα της υλοποίησης της νεορεαλιστικής στρατηγικής, δηλαδή της στρατηγικής που θα αποσκοπούσε στην μαζική ενημέρωση των αναποφάσιστων και φοβισμένων, για να επιτευχθεί μαζικός εμβολιασμός. Οι πιο τολμηροί και οι πιο αθώοι στην Αριστερά που συμμερίζονται την στρατηγική της πειθούς των λαϊκών τάξεων, έφτασαν στο σημείο να διατυπώσουν με μεγάλη σαφήνεια όσα θα έπρεπε να γίνουν: “Πέραν της διεκδίκησης από το κράτος, η Αριστερά οφείλει να παρέμβει και άμεσα στον κόσμο, ειδικά της εργασίας. Να οργανώσει συζητήσεις στις συλλογικότητες γειτονιάς, τις δημοτικές παρατάξεις και τα σωματεία για να καμφθούν οι φόβοι και οι δισταγμοί. Να φροντίσει να ενισχύσει τα υπάρχοντα κοινωνικά ιατρεία αλληλεγγύης, και να διαμορφωθούν και εκεί ασφαλείς χώροι συζήτησης για όσους θέλουν ενημέρωση” [3].
Πράγματι, για να είναι συνεπείς με την άποψή τους περί μαζικού πλην όμως μη υποχρεωτικού εμβολιασμού, τα κόμματα της Αριστεράς, ο Σύριζα, η εξωκοινοβουλευτική Αριστερά, θα έπρεπε να είχαν αναλάβει δράσεις για την υλοποίηση της θέσης τους, της άποψής τους: να βγουν μαζικά έξω, στους δημόσιους χώρους, με οργανωμένα σχήματα για να πείσουν όσους φοβούνται τα εμβόλια ή τις φαρμακευτικές εταιρίες κ.λπ. Θα έπρεπε να είχαν αναλάβει δράσεις για να υπάρξουν υποδομές πληροφόρησης και υποστήριξης των αναποφάσιστων μέσα στα ίδια τα εμβολιαστικά κέντρα αλλά και έξω από αυτά. Να τυπώσουν έντυπα που θα απαντούν στα ερωτήματα και τις φοβίες των μη εμβολιασμένων. Να οργανώσουν δημόσιες εκδηλώσεις στις λαϊκές γειτονιές με ενημερωτικές ομιλίες για όλους. Να κατακλύσουν τα τηλεοπτικά κανάλια με τις παρεμβάσεις τους οι βουλευτές της Αριστεράς. Αυτά, και άλλα ισοδύναμα, έπρεπε να είχαν κάνει αν ήταν συνεπείς με την στρατηγική τους, και να τα είχαν υλοποιήσει αμέσως διότι η Δέλτα διαδίδεται με υψηλούς ρυθμούς ενώ ταυτοχρόνως ο ρυθμός πραγματοποίησης νέων εμβολιασμών έχει μειωθεί δραματικά, οπότε η αντίθεση οξύνεται και από τις δύο μεριές.
Τίποτα από αυτά ή άλλες ισοδύναμες δράσεις δεν υλοποιήθηκαν από την Αριστερά για να επιτευχθεί μαζικός εμβολιασμός των αναποφάσιστων και των φοβισμένων. Η Αριστερά, που διατύπωσε την στρατηγική της πειθούς των αναποφάσιστων στην αρχή του καλοκαιριού, έκανε τα μπάνια της όπως όλος ο κόσμος και θα πρέπει τώρα να συμφωνήσουμε ότι η θέση περί μαζικής ενημέρωσης ήταν προσχηματική, και ότι θα οδηγήσει σε νέα ήττα διότι πρόκειται για μία Αριστερά που δεν υλοποιεί τις προτάσεις της αλλά απλώς τις εκφωνεί και διεκδικεί από τον Κούλη να τις υλοποιήσει εκείνος, δηλαδή ο αντίπαλος.
Συγχαρητήρια στους αισιόδοξους
Βαδίζουμε επομένως σε λύση που θα εφαρμόσει η κυβέρνηση, με μη υποχρεωτικό εμβολιασμό αλλά με την δημιουργία συνθηκών που δημιουργούν ασύμφορες συνθήκες για τους μη εμβολιασμένους, ακολουθώντας την νεοφιλελεύθερη λογική «δεν υπάρχει κοινωνία, υπάρχουν μόνο τα άτομα και οι οικογένειές τους». Εναλλακτικά, εάν η κρατική λογική της αναπαραγωγής του συστήματος το επιβάλλει επειδή η υγειονομική κατάσταση θα έχει ξεφύγει, η κυβέρνηση μπορεί να προχωρήσει σε υποχρεωτικό εμβολιασμό, ο οποίος τότε θα φέρει το ιδεολογικό πρόσημο της κρατικής αναγκαιότητας να προστατευθεί το σύστημα, δηλαδή η αναπαραγωγή του κεφαλαίου και των υποτελών κοινωνικών τάξεων ως υποτελείς. Η δε δυνατότητα του καθολικού εμβολιασμού με αριστερό ιδεολογικό πρόσημο που θα παρέπεμπε στις αξίες της αλληλεγγύης και της προτεραιότητας των κοινωνικών δικαιωμάτων έναντι των ατομικών δικαιωμάτων θα έχει χαθεί, ακόμη και ως ανάμνηση μιας δυνατότητας.
Σημειώσεις
[1] Αριστοτέλη Ηθικά Νικομάχεια.
[2] Pierre Macherey, Le sujet productif (To παραγωγικό υποκείμενο): “Τι επιτρέπει στη δεύτερη φύση να εξακολουθεί να παρουσιάζεται ως ‘μια’ φύση, παρόλο που δεν είναι πλέον ‘η’ φύση; Το γεγονός ότι προσανατολίζει την ανθρώπινη συμπεριφορά, χωρίς ποτέ να εμφανίζεται στη συνείδηση ως η αρχή που την κατευθύνει, είναι η κύρια προϋπόθεση της αποτελεσματικότητάς της: δρα υπό το πρόσχημα, δηλαδή υπό τα φαινόμενα, του αυθορμητισμού. Το να ανήκει κανείς στη δεύτερη φύση σημαίνει να ζει μια αναγκαστική κατάσταση αναγνωρίζοντάς την ως αυτονόητη, και επομένως έχοντας παραιτηθεί από την αμφισβήτηση των λόγων ύπαρξής της, των σκοπών στους οποίους ανταποκρίνεται και των καθορισμένων ορίων εντός των οποίων πραγματοποιούνται αυτοί οι σκοποί”.
[3] Γιάννος Γιαννόπουλος στο άρθρο του στο CommuneOrgGr.
