Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του ΟΗΕ , τουλάχιστον 1.735.068 πρόσφυγες και προσφύγισσες έχουν περάσει ήδη τα σύνορα της Ουκρανίας, μετά την εισβολή της Ρωσίας. Ως συνήθως, οι προσφυγικές ροές κατευθύνονται στις γειτονικές χώρες. Ως εκ τούτου η Πολωνία έχει δεχτεί 1.027.603 χιλιάδες Ουκρανούς και Ουκρανές, 180.163 έχουν καταφύγει στη Ουγγαρία, 128.169 στην Σλοβακία, 78.977 στην Ρουμανία και 82.762 στην Μολδαβία. Επιπρόσθετα, 96.000 από τις περιοχές Ντόνετσκ και Λουχάνσκ κατέφυγαν στην Ρωσική Ομοσπονδία, μεταξύ 18 και 23 Φεβρουαρίου.[1] Πρόκειται για την ταχύτερη εξελισσόμενη προσφυγική κρίση που έχουμε δει στην Ευρώπη, αναφέρει ο επικεφαλής της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ. Οι εκτιμήσεις της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τις προσφυγικές ροές από την Ουκρανία κάνουν λόγο για 4 εκατομμύρια.[2]
Η αντίδραση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις νέες προσφυγικές ροές από την Ουκρανία είναι η ενεργοποίηση της οδηγίας 2001/55/ΕΚ του Συμβουλίου που αφορά στις ελάχιστες προδιαγραφές παροχής προσωρινής προστασίας σε περίπτωση μαζικής εισροής εκτοπισθέντων καθώς και σε μέτρα για τη δίκαιη κατανομή των βαρών μεταξύ κρατών-μελών. Η οδηγία αυτή υιοθετήθηκε με αφορμή τους εκτοπισθέντες λόγω του πολέμου στην πρώην Γιουγκοσλαβία.[3] Αφορά εκτοπισθέντες πληθυσμούς και παρέχει ένα ειδικό κοινοτικό καθεστώς προσωρινής διαμονής και εργασίας για ένα έτος, με δυνατότητα ανανέωσης για άλλα δύο έτη. Ωστόσο, αυτό το προσωρινό καθεστώς προστασίας δεν προδικάζει την αναγνώριση του καθεστώτος του πρόσφυγα δυνάμει της σύμβασης της Γενεύης. Το προσωρινό αυτό καθεστώς διαμονής στους εκτοπισθέντες παρέχει δικαίωμα πρόσβασης σε υγεία, εκπαίδευση και εργασία. Ωστόσο, σε ό,τι αφορά την αγορά εργασίας, όπως αναφέρεται, «για λόγους πολιτικής στον τομέα της αγοράς εργασίας, τα κράτη-μέλη δύνανται να δίδουν προτεραιότητα σε πολίτες της ΕΕ και σε πολίτες των κρατών που δεσμεύονται από τη Συμφωνία για τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο καθώς επίσης σε νομίμως διαμένοντες υπηκόους τρίτων χωρών οι οποίοι λαμβάνουν επίδομα ανεργίας».[4] Σύμφωνα με την πρόταση της Κομισιόν, οι εκτοπισθέντες Ουκρανοί και Ουκρανές καθώς και τα μέλη των οικογενειών τους θα δικαιούνται προστασία σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, προβλέπονται δε απλοποιημένες διαδικασίες κατά την είσοδό τους σε κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Πρόσφυγες/ισσες δύο ταχυτήτων
Η αντίδραση αυτή της ΕΕ επί της ουσίας αίρει τους συνήθεις κανόνες για τους πρόσφυγες για να επιτραπεί στους/στις Ουκρανούς/ές να εγκατασταθούν όπου θέλουν στην ΕΕ και δημιουργεί πρόσφυγες και προσφύγισσες δύο ταχυτήτων. Δημιουργεί διαφορετικά καθεστώτα προσφύγων, αυτό των δυτικών λευκών προσφύγων και προσφυγισσών και αυτό των «σκουρόχρωμων», Ασιατών και Αφρικανών.
Άλλωστε, όπως ανέφερε ο ξένος ανταποκριτής του CBS, Τσάρλι Ντ’Αγκάτα «Εδώ δεν είναι Ιράκ ή Αφγανιστάν […] Πρόκειται για μια σχετικά πολιτισμένη, σχετικά ευρωπαϊκή πόλη». Στην ίδια κατεύθυνση, ο δημοσιογράφος Ντάνιελ Χάναν της εφημερίδας «The Daily Telegraph» του Ηνωμένου Βασιλείου μας πληροφορεί ότι «Αυτή τη φορά, ο πόλεμος είναι λάθος γιατί οι άνθρωποι μοιάζουν με εμάς και έχουν λογαριασμούς Instagram και Netflix. Δεν είναι πια σε μια φτωχή, απομακρυσμένη χώρα».[5] Ο αποκρουστικός αυτός επιλεκτικός ρατσισμός της Δύσης βασίζεται σε έναν συνδυασμό βιολογικών, πολιτισμικών αλλά και οικονομικών χαρακτηριστικών βάσει των οποίων ιεραρχεί και ταξινομεί την αξία της ανθρώπινης ζωής.
Ωστόσο, ας μη δημιουργούνται πολλές αυταπάτες για την τύχη των «δυτικών λευκών» προσφύγων γιατί και αυτοί είναι «σχετικώς» αποδεκτοί, καθώς προέρχονται από μια «σχετικά πολιτισμένη χώρα» και «σχετικά ευρωπαϊκή πόλη» -η Ουκρανία δεν ανήκει στην «οικογένεια» της Ευρωπαϊκής Ένωσης- και το μόνο, ως φαίνεται, που τους προστατεύει είναι η κατοχή λογαριασμών Instagram και Netflix! Προστασία προσωρινή. Ταυτόχρονα πλάι σε αυτόν τον επιλεκτικό ρατσισμό ξεδιπλώνεται και το ωμό ρατσιστικό πογκρόμ στα σύνορα μεταξύ Ουκρανίας και Πολωνίας, όπου αφρικανικής καταγωγής πρόσφυγες της Ουκρανίας εμποδίζονται να διαφύγουν σε ασφαλείς περιοχές. «Όχι μαύροι» στα λεωφορεία και τραίνα που πάνε προς την Πολωνία.[6]
Μηταράκης: «Πραγματικοί» πρόσφυγες
Στην ίδια κατεύθυνση, ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου έκανε λόγο για «πραγματικούς» πρόσφυγες που έρχονται από γείτονα στην Ευρωπαϊκή Ένωση χώρα που «έχει δεχθεί παράνομη εισβολή και οι άνθρωποι αυτοί έρχονται ευθεία από τη χώρα που κινδυνεύουν». Αυτό το ευφυολόγημα του κ. Μηταράκη δεν έχει καμία σχέση με το διεθνές και κοινοτικό δίκαιο για τους πρόσφυγες και τις προσφύγισσες. Σημειώνουμε δε ότι για τον κ. Μηταράκη αυτοί οι «πραγματικοί» πρόσφυγες προέρχονται από ασφαλή χώρα, σύμφωνα με την πρόσφατη Κοινή Υπουργική Απόφαση,[7] η οποία δεν έχει τροποποιηθεί, 12 μέρες μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Στην Ελλάδα έχουν φτάσει συνολικά 3.155 άνθρωποι, κυρίως γυναίκες και παιδιά. Ας δούμε την «ελληνικής κοπής» προσωρινή προστασία αυτών των ανθρώπων. Η Ελλάδα ενσωμάτωσε την κοινοτική οδηγία για τους εκτοπισμένους πληθυσμούς με το Προεδρικό Διάταγμα 80/2006, το οποίο και ενεργοποιείται για να παράσχει βοήθεια. Σύμφωνα με το εν λόγω ΠΔ, η προσωρινή προστασία διαρκεί ένα έτος και παρατείνεται με απόφαση του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Κύριο χαρακτηριστικό της ελληνικής μεταναστευτικής πολιτικής είναι η προσωρινότητα του καθεστώτος διαμονής πολιτών τρίτων χωρών προκειμένου να αποφευχθεί η χάραξη πολιτικών ένταξης των μεταναστών και μεταναστριών, ως εκ τούτου μεταναστευτική πολιτική as usual.
Οι Ουκρανοί και οι Ουκρανές φθάνοντας στην Ελλάδα θα λαμβάνουν με ταχεία διαδικασία άδεια διαμονής που τους παρέχει δικαίωμα στην άσκηση μισθωτής ή ανεξάρτητης οικονομικής δραστηριότητας, καθώς και δικαίωμα συμμετοχής σε εκπαιδευτικά προγράμματα ενηλίκων, προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης ή πρακτικής εξάσκησης σε εργασία και την επαγγελματική κατάρτιση. Ωστόσο, αυτή η άδεια διαμονής με δικαίωμα εργασίας ισχύει για τον νομό όπου καθορίστηκε η διαμονή του καθ’ όλη τη διάρκεια της προσωρινής προστασίας. Επιπλέον, τα ανωτέρω δικαιώματα ασκούνται εφόσον οι θέσεις δεν καλύπτονται από πολίτες της Ε.Ε. ή από πολίτες των κρατών που δεσμεύονται από τη Συμφωνία για τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο, καθώς επίσης και από νομίμως διαμένοντες υπηκόους τρίτων χωρών, οι οποίοι λαμβάνουν επίδομα ανεργίας.
Ο γεωγραφικός και κλαδικός εγκλωβισμός των μεταναστών και μεταναστριών δεν είναι καινοφανές στην ελληνική μεταναστευτική πολιτική, που είναι προσανατολισμένη σε ένα μοντέλο μετανάστευσης που έχει στο κέντρο του την αξιοποίηση της εργασίας των «επισκεπτών εργατών». Άλλωστε, ο κ. Μηταράκης ήταν σαφής στις δηλώσεις του: «Πολλοί από αυτούς που θα έρθουν θα έχουν τη δυνατότητα να δουλέψουν κατευθείαν στην αγροτική, τουριστική ή άλλη βιομηχανία της χώρας μας».[8] Καλωσορίσατε «πραγματικοί» πρόσφυγες στα χωράφια, τα εστιατόρια και τις βιοτεχνίες της ελληνικής οικονομίας, σε συγκεκριμένο νομό!
Μένει να δούμε στις κανονιστικές πράξεις που θα δημοσιευτούν για την εφαρμογή του Προεδρικού διατάγματος και το πώς θα αποτυπωθεί η μέριμνα της ελληνικής κυβέρνησης να συγκρατήσει τους «πραγματικούς» πρόσφυγες στην Βόρεια Ελλάδα προκειμένου να «αξιοποιηθούν» καταλλήλως στον αγροτικό και τουριστικό κλάδο της ελληνικής οικονομίας. Παρά τη μπουρδολογία του υπουργού για την οικονομική αξιοποίηση των προσφύγων, γεγονός είναι ότι στην πλειονότητά τους είναι γυναίκες και παιδιά. Γυναίκες που στο παρελθόν και στην Ελλάδα, ως «παράνομες» μετανάστριες, υπήρξαν θύματα εμπορίας ανθρώπων με σκοπό την σεξουαλική εκμετάλλευση. Άλλες απασχολήθηκαν σε οικιακές εργασίες.
Επιπλέον, ο υπουργός επισημαίνει ότι αυτό το προσωρινό καθεστώς «δεν τους απορρίπτει το δικαίωμα να υποβάλουν αίτημα ασύλου». Αποφεύγει όμως να μας πει ότι σε αυτή την περίπτωση και οι «πραγματικοί» πρόσφυγες θα αντιμετωπίσουν τον 6μηνο αποκλεισμό από την αγορά εργασίας, σύμφωνα με τις νομοθετικές του πρωτοβουλίες.
Σε ό,τι αφορά την φιλοξενία των Ουκρανών που φτάνουν στη χώρα μας και θα χρειαστούν στέγη, αυτή θα δοθεί στη δομή της Σιντικής Σερρών και ως φαίνεται ούτε το λευκό δέρμα ούτε η ευρωπαϊκή καταγωγή ούτε η κατοχή λογαριασμών Instagram και Netflix είναι ικανοί λόγοι να ρίξουν τα συρματοπλέγματα της δομής. Άλλωστε, πρόκειται για «σχετικά ευρωπαίους», «σχετικά πολιτισμένους» και εν τέλει «σχετικά πραγματικούς» πρόσφυγες και προσφύγισσες.
[1] http://data2.unhcr.org/en/situations/ukraine#_ga=2.189822702.437683845.1646666963-360191750.1646569381
[2] https://www.kathimerini.gr/world/561740521/oykrania-ektimiseis-gia-4-ekat-prosfyges-exetazei-energopoiisi-tis-odigias-peri-prosorinis-prostasias-i-e-e/
[3] https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:32001L0055&from=DE
[4] Άρθρο 12 της οδηγίας 2001/55/ΕΚ.
[5] https://info-war.gr/oi-sostoi-prosfyges-i-ratsistiki-ka/
[6] https://www.newsbeast.gr/world/arthro/8365428/polemos-stin-oukrania-prosfyges-katangelloun-ratsistiko-progkrom-sta-synora-mas-apeiloun-me-ta-opla
[7] https://migration.gov.gr/asfaleis-chores-katagogis-i-aigyptos-to-nepal-kai-to-mpenin-17-oi-chores-toy-katalogoy-asfalon-choron-katagogis/
[8] https://www.protothema.gr/politics/article/1213458/mitarakis-i-ellada-einai-anoihti-sti-filoxenia-oukranon-prosfugon/
