Στα πλαίσια του διαλόγου σχετικά με το Ουκρανικό ζήτημα, το CommuneOrgGr φιλοξενεί ποικίλες και διαφορετικές απόψεις του αριστερού πολιτικού χώρου, οι οποίες όμως δεν αποτελούν οπωσδήποτε τις απόψεις της συντακτικής ομάδας της σελίδας μας. Αυτές έχουν εκτεθεί στο δημοσιευμένο άρθρο “Ενάντια στη ρωσική εισβολή, το ΝΑΤΟ, τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο”.
Είναι τα συμφέροντα του διεθνούς κινήματος του προλεταριάτου που αποτελούν τη μόνη δυνατή οπτική γωνία από την οποία μπορεί να εξεταστεί και να επιλυθεί το ζήτημα της στάσης της σοσιαλδημοκρατίας απέναντι σε αυτό ή εκείνο το φαινόμενο των διεθνών σχέσεων.
Β.Ι. Λένιν
«Να σταματήσει αμέσως ο πόλεμος στην Ουκρανία, να αποσυρθούν αμέσως τα ρωσικά στρατεύματα, αλληλεγγύη με τον ουκρανικό λαό», είναι μια απαίτηση, μια επιθυμία και μια τοποθέτηση που διατυπώνεται συχνά-πυκνά από την αρχή του πολέμου, άλλοτε από τα δεξιά, άλλοτε από τα αριστερά. Για την μεν δεξιά, τα πράγματα είναι απλά, φανερά και χωρίς αντιφάσεις: καθώς αυτοί είναι ολόψυχα φίλοι του ΝΑΤΟ, επιθυμούν την ήττα της Ρωσίας˙ του Πούτιν, όπως το θέτουν. Αποδέχονται την επέκταση του ΝΑΤΟ, την στρατιωτικοποίηση της Ευρώπης, τον επανεξοπλισμό της Γερμανίας κ.λπ. Παίρνοτας τέτοιες θέσεις, η Δεξιά είναι συνεπής με τον εαυτό της, με την ιδεολογία της, τις αξίες της, την νοημοσύνη της, με ό,τι συνολικά αντιπροσωπεύει.
Δεν είναι εύκολο όμως να πούμε το ίδιο για εκείνο το μεγάλο τμήμα της Αριστεράς, όπου η επιθυμία ή απαίτηση να σταματήσει αμέσως ο πόλεμος έχει διαφορετική αφετηρία: ελλείψει ιδεολογικής ταύτισης με ένα από τα δύο αντίπαλα μέρη, η εν λόγω Αριστερά κρατάει ίσες αποστάσεις έναντι των δύο εμπόλεμων αντιπάλων και εκφράζει αντιπολεμική διάθεση υπεράσπισης των πληθυσμών που σύρονται από τις κυβερνήσεις στα δεινά του πολέμου. Έτσι, οι εμπόλεμοι γίνονται αντικείμενο κριτικής, τόσο ο ένας όσο και ο άλλος, ως υπεύθυνοι για όσα υφίστανται οι άμαχοι αλλά και για τους κινδύνους στους οποίους θέτουν την ειρήνη. Για να κατανοήσουμε από πού έρχεται και πού οδηγεί αυτή η τήρηση ίσων αποστάσεων έναντι των δύο εμπόλεμων αντιπάλων, θα χρειαστεί μια μικρή παράκαμψη από το πατάρι της αριστερής πολυκατοικίας, εκεί όπου βρίσκονται στα αζήτητα, μαζί με παλιές φωτογραφίες, ενθύμια και σύμβολα, η μαρξιστική θεωρία και η λενινιστική θεωρία του πολέμου.
Τι είναι και από πού έρχεται η τυπική ισότητα;
Παρόλο που η τυπική ισότητα δεν ήταν καθόλου άγνωστη στον αρχαίο κόσμο, μόνο στον καπιταλισμό αυτή κατέστη γενική ρυθμιστική αρχή της οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Πρόκειται για το είδος εκείνο της ισότητας που ρυθμίζει την λειτουργία της αγοράς των εμπορευμάτων, όπου μεγάλες επιχειρήσεις ανταγωνίζονται μικρές επιχειρήσεις υπό ίσους όρους, και στο τέλος της ημέρας τις συνθλίβουν˙ όπου επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας ανταγωνίζονται επιχειρήσεις παραδοσιακής τεχνολογίας, χωρίς ζαβολιές, και στο τέλος τις καταπίνουν. Πρόκειται για το είδος της ισότητας όπου ο ισχυρότερος υπερισχύει του αδύναμου˙ αρκεί να υπάρχει fair play. Πρόκειται για το είδος της ισότητας που ρυθμίζει την λειτουργία της αγοράς εργασίας, όπου συναντώνται για να διαπραγματευτούν τον μισθό, αφενός μεν προλετάριοι που κινδυνεύουν να βυθιστούν στην φτώχεια και την υλική στέρηση skin in the game, στο χάος δηλαδή, και αφετέρου κεφαλαιοκράτες που δεν διακινδυνεύουν οτιδήποτε. Πρόκειται για το είδος της ισότητας που ρυθμίζει την λειτουργία του σχολείου, όπου δύο μαθητές, ο ένας γόνος εύπορης οικογένειας, ο οποίος έχει όλα τα υλικά και άυλα εφόδια και όλες τις βοήθειες για να μελετήσει, κρίνεται για την επίδοσή του και βαθμολογείται με τους ίδιους όρους, με τα ίδια ουδέτερα κριτήρια, τα ίδια μέτρα και σταθμά, με τα οποία βαθμολογείται το παιδί του χειρώνακτα που διαβάζει στο τραπέζι της κουζίνας χωρίς καμιά βοήθεια από κανέναν˙ και αυτά είναι μόνο μερικά παραδείγματα τυπικής ισότητας, η οποία κυριαρχεί σε όλες τις βαθμίδες της κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας: στην εργασία και στην αξιοποίηση του κεφαλαίου, στην αναπαραγωγή των κοινωνικών τάξεων, στην οικογένεια και στις φιλίες, στον αθλητισμό και στις τέχνες, στα παιχνίδια, στην ανατροφή των παιδιών και στα διαζύγια, στις σχέσεις των δύο φύλων και σε όλα τα άλλα. Πρόκειται για την ισότητα όπως την καταλαβαίνουν οι ισχυροί, οι κυρίαρχοι, όπως την καταλαβαίνει το Κεφάλαιο, αλλά είναι και κάτι επιπλέον: είναι ο τύπος της ισότητας που επιβάλλεται, σε μεγάλο βαθμό, και στις υποτελείς κοινωνικές τάξεις ως αυτονόητη αλήθεια μέσω της αστικής ιδεολογίας και υπαγορεύει, σε όλους ανεξαιρέτως, «πώς να πορεύονται» και πώς να τοποθετούνται στα ζητήματα της καθημερινής και της δημόσιας ζωής με δίκαιο τρόπο. Η τυπική ισότητα είναι το θεμέλιο της θεωρίας της δικαιοσύνης όπως την εννοεί η αστική ιδεολογία (και πριν από αυτήν, όπως την εννοούσε ο Αριστοτέλης), δεν είναι όμως η δική μας έννοια της ισότητας˙ αυτή βρίσκεται ξεχασμένη στο πατάρι της αριστερής πολυκατοικίας και προς το παρόν θα την αφήσουμε εκεί διότι δεν χωράει σε αυτό το άρθρο.
Η τήρηση ίσων αποστάσεων είναι θέση υπέρ της ισχυρής και υπέρ της αμυνόμενης πλευράς
Τι σημαίνει, λοιπόν, η δήλωση πως επιθυμούμε και απαιτούμε τώρα αμέσως να σταματήσει ο πόλεμος στην Ουκρανία; Σημαίνει ότι ο επιτιθέμενος πρέπει να σταματήσει την επίθεσή του˙ καθόλου όμως δεν σημαίνει ότι ο αμυνόμενος πρέπει να πάψει να αμύνεται ή να κάνει ο,τιδήποτε άλλο˙ εκείνος, θα πάψει να μάχεται όταν σταματήσει η επίθεση που δέχεται. Επομένως, η επιθυμία μας (και η δήλωσή μας) ότι πρέπει να σταματήσει αμέσως ο πόλεμος, ενώ μεν προέρχεται από τις ίσες αποστάσεις που τηρούμε έναντι των δύο αντιπάλων, στην πραγματικότητα αναφέρεται μόνο στον επιτιθέμενο: αυτός πρέπει να σταματήσει, όχι ο αμυνόμενος, έτσι δεν είναι; Από τα ρωσικά στρατεύματα απαιτείται να αποσυρθούν, από τις ουκρανικές δυνάμεις δεν απαιτείται κάτι.
Οι ίσες αποστάσεις, λοιπόν, δεν είναι καθόλου ίσες˙ αν τις κοιτάξει κάποιος προσεκτικά, είναι θέση υπέρ του αμυνόμενου, εν προκειμένω της ουκρανικής κυβέρνησης και του λαού της. Οι ίσες αποστάσεις είναι μια τυπική ισότητα˙ τυπική διότι εμφανίζεται μεν ως ισότητα, υποκρύπτει δε μια σχέση ανισότητας, μια σχέση διάκρισης και μεροληψίας υπέρ του αμυνόμενου.
Υπάρχει όμως και άλλος λόγος για τον οποίο οι ίσες αποστάσεις είναι μια τυπική ισότητα: έναντι ενός ισχυρού αντιπάλου και ενός αδύναμου αντιπάλου, η τυπική ισότητα ευνοεί τον ισχυρότερο. Οι ίσες αποστάσεις έναντι δύο εμπόλεμων μερών είναι η μορφή που παίρνει η τυπική ισότητα στον πόλεμο˙ είναι θέση υπέρ της ισχυρότερης πλευράς, ακριβώς όπως σε όλα τα παραδείγματα που αναφέρονται ανωτέρω.
H δήλωση ή επιθυμία να σταματήσει αμέσως ο πόλεμος, ενώ δημιουργεί την εντύπωση ότι κρατάμε ίσες αποστάσεις από τα εμπλεκόμενα μέρη, στην πραγματικότητα ευνοεί την ισχυρή πλευρά της αντίθεσης.
Θα πρέπει λοιπόν να συμπεράνουμε ότι οι ίσες αποστάσεις δεν είναι καθόλου ίσες στην πραγματικότητα˙ είναι τοποθέτηση, πρώτον, υπέρ της ισχυρής πλευράς της αντίθεσης, και δεύτερον, υπέρ της αμυνόμενης πλευράς της αντίθεσης. Μπορούμε τώρα να αναρωτηθούμε ποια είναι η αμυνόμενη πλευρά στην περίπτωση του πολέμου της Ουκρανίας και ποια είναι η ισχυρή πλευρά της αντίθεσης.
Κρατώντας ίσες αποστάσεις στον πόλεμο της Ουκρανίας
Στο πρώτο ερώτημα, η απάντηση είναι απλή και γενικά αποδεκτή: η αμυνόμενη πλευρά είναι η Ουκρανία.
Στο δεύτερο ερώτημα (ποια είναι η ισχυρή πλευρά της αντίθεσης) η απάντηση δεν είναι προφανής σε όλους. Ας αναρωτηθούμε, λοιπόν: είναι η ρωσική κρατική μηχανή με τα στρατεύματά που έχει μετακινήσει σε ουκρανικό έδαφος και οι υποστηρικτές της (Κίνα, Ινδία κ.λπ.) ή μήπως είναι το ΝΑΤΟ, η ουκρανική κρατική μηχανή, τα κρατικοποιημένα τάγματα των Ουκρανών ναζί, οι κυβερνήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι ΗΠΑ, και οι λοιποί σύμμαχοι; Είναι παράλογο να ισχυριστεί κάποιος ότι η ισχυρή πλευρά της αντίθεσης είναι η Ρωσία, της οποίας το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (σε δολάρια και τρέχουσες συναλλαγματικές ισοτιμίες) ισούται με επτά φορές το ΑΕΠ της Ελλάδας, 1,1 φορές της Ισπανίας, 3 φορές του Βελγίου, 0,7 φορές της Ιταλίας, και δεν υπερβαίνει το 7% του ΑΕΠ των ΗΠΑ. Είναι επίσης παράλογο να ισχυριστεί κάποιος ότι η Ρωσία αποτελεί κορυφαία στρατιωτική δύναμη (εξαιρώντας την πυρηνική ισχύ της) εφόσον οι ετήσιες εξοπλιστικές της δαπάνες δεν υπερβαίνουν το 1/10 των αντίστοιχων δαπανών των ΗΠΑ, η δε προσπάθεια εκσυγχρονισμού του ρωσικού στρατού μετά την πτώση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» εκκίνησε μόλις το 2008, μετά από μια εικοσαετία παλαίωσης.
Είναι άραγε η ισχυρή πλευρά της αντίθεσης η Ρωσία, που όπως αποδείχθηκε στην Ουκρανία δεν έχει στρατιωτικές δυνάμεις ικανές να επιχειρήσουν έναν αστραπιαίο πόλεμο μερικών ημερών με στόχο την κατάληψη του Κιέβου και την συνθηκολόγηση του καθεστώτος, όπως εξαρχής είχε θέσει ως στρατηγικό στόχο; Συνηθίζεται να συγκρίνουν τις στρατιωτικές δυνάμεις της Ρωσίας με τις αντίστοιχες ουκρανικές. Ωστόσο, η Ρωσία δεν κινητοποίησε το σύνολο των δυνάμεών της στο ουκρανικό μέτωπο. Ο στρατός των 210 χιλιάδων Ρώσων βρέθηκε αντιμέτωπος με τον στρατό των 195 χιλιάδων Ουκρανών (και με ένα μέρος των 900 χιλιάδων εφεδρειών). Σε αυτό προστίθενται διαρθρωτικά προβλήματα όπως αυτά του ανεφοδιασμού: ο ρωσικός στρατός βασίζεται για τον ανεφοδιασμό του στον σιδηρόδρομο μέχρι τα σύνορα της Ρωσίας και εν συνεχεία σε μεταφόρτωση από τον σιδηρόδρομο σε έναν μάλλον ανεπαρκή στόλο φορτηγών. Πρόκειται για ένα σύστημα ανεφοδιασμού που δεν επιτρέπει την πραγματοποίηση ενός αστραπιαίου πολέμου (blietzkrieg, fait accompli), διότι η διείσδυση στην ουκρανική ενδοχώρα, μακριά από τα σύνορα, με ταχείς ρυθμούς θα προκαλούσε παραλυτικά προβλήματα ανεφοδιασμού. Αυτά εξηγούν ίσως για ποιο λόγο ο κύριος όγκος των ρωσικών δυνάμεων ήταν και παραμένουν κοντά στα σύνορα. Εκτός από αυτό, ο ρωσικός στρατός διαθέτει μεγάλο όγκο προβληματικού εξοπλισμού που δεν λειτουργεί όπως θα έπρεπε διότι δεν έχει συντηρηθεί. Οι στρατιωτικοί αναλυτές στις ΗΠΑ γνώριζαν ήδη πριν την εισβολή ότι ο ρωσικός στρατός δεν διαθέτει τα μέσα που χρειάζονται για να επιβληθεί αλλαγή καθεστώτος στην Ουκρανία με μια αστραπιαία επίθεση˙ και όμως κάτι τέτοιο επιχειρήθηκε (πιθανολογείται δε ότι αυτό συνέβη με απόφαση της πολιτικής εξουσίας διότι για τους Ρώσους στρατιωτικούς είναι εύλογο να υποθέσουμε ότι γνώριζαν τις αδυναμίες του ρωσικού στρατού). Οι αναλυτές των ΗΠΑ, γνωρίζοντας ήδη πριν να αρχίσει ο πόλεμος, ότι οι γραμμές ανεφοδιασμού είναι το αδύνατο σημείο του ρωσικού στρατού, παρακολούθησαν, με κάποια έκπληξη, ότι η εκστρατεία στην αρχική της φάση έκανε πλήρως ανορθολογική χρήση των δυνατοτήτων των στρατιωτικών δυνάμεων. Δεν είναι τυχαίο που η Ρωσία θέτει τώρα κάπως λιγότερους όρους στις διαπραγματεύσεις (υποχωρώντας ίσως από την απαίτηση αλλαγής καθεστώτος στην Ουκρανία). Στην δεύτερη φάση του πολέμου, η ιδέα του blietzkrieg έχει εγκαταλειφθεί και ο ρωσικός στρατός χρησιμοποιεί πολύ περισσότερο το πυροβολικό και την αεροπορία επεκτείνοντας το πόλεμο σε περισσότερα μέτωπα και πόλεις˙ φαίνεται δηλαδή ότι σύρεται σε έναν παρατεταμένο πόλεμο (χωρίς να παρασύρεται όμως ιδιαίτερα στην ενδοχώρα εξαιτίας της ιδιομορφίας των γραμμών ανεφοδιασμού). (Για όσα στοιχεία και εκτιμήσεις αναφέρονται στην παράγραφο αυτή βλ. σε επιλεγμένες βιβλιογραφικές αναφορές στο τέλος του άρθρου).
Προσθέτοντας στην οικονομική αδυναμία της Ρωσίας και την στρατηγική αδυναμία και τα διαρθρωτικά προβλήματα του στρατού της, επιβεβαιώνεται ότι η ρωσική κρατική μηχανή με τα στρατεύματά της και τους συμμάχους της είναι η αδύναμη πλευρά των εμπόλεμων. Η ισχυρή πλευρά είναι ο ιμπεριαλισμός των ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ, η κυβέρνηση τής Ουκρανίας και ο λαός της, οι κυβερνήσεις των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και οι λαοί τους. Ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός είναι κυρίαρχος, ο δε ρωσικός ιμπεριαλισμός είναι υποδεέστερος στο ίδιο μέτρο που είναι και ο γαλλικός, ο βρετανικός, και σύντομα ο γερμανικός.
Με αυτά τα δεδομένα, η τήρηση ίσων αποστάσεων από το μεγαλύτερο μέρος της Αριστεράς έναντι των δύο εμπόλεμων πλευρών αποτελεί (συνειδητά ή απερίσκεπτα, αυτό καμία σημασία δεν έχει) τοποθέτηση, πρώτον, υπέρ της ισχυρής πλευράς της αντίθεσης, που τελικά δεν είναι η Ρωσία και οι σύμμαχοί της, και δεύτερον, υπέρ της αμυνόμενης πλευράς της αντίθεσης που είναι η ουκρανική κυβέρνηση και ο λαός της. Οι ίσες αποστάσεις είναι επομένως, θέση υπέρ της ουκρανικής κυβέρνησης, του λαού της και των συμμάχων της.
Ιστορίες από το πατάρι
Η μερίδα της Αριστεράς που φτάνει στην λογική των ίσων αποστάσεων έναντι δύο ιμπεριαλισμών διαμορφώνεται επί της αντίληψης της πολεμικής σύγκρουσης ως πάλη των εθνών, πάλη εθνών που συγκροτήθηκαν σε κράτη, ως σύγκρουση που ανήκει στο σύμπαν της κρατικής λογικής. Αυτό ισχύει μάλιστα και για οργανώσεις που ρητά αναφέρονται στην λενινιστική ή στην τροτσκιστική παράδοση.
Αρκεί όμως μια μικρή αναζήτηση στο πατάρι της αριστερής πολυκατοικίας, για να διαπιστώσουμε, ή μάλλον να θυμηθούμε, ότι στην δική μας θεωρητική και πολιτική παράδοση, η τοποθέτηση έναντι ενός πολέμου μεταξύ δύο ιμπεριαλιστικών κρατών δεν βασίζεται στην λογική της πάλης των εθνών-κρατών, αλλά στην λογική της πάλης των τάξεων, δηλαδή της ενίσχυσης της θέσης των υποτελών κοινωνικών τάξεων στον ανταγωνισμό τους με τις αστικές τάξεις. Σύμφωνα με την θεωρητική και πολιτική παράδοση της Αριστεράς, του Λένιν και των μπολσεβίκων, η δική μας στάση έναντι ενός πολέμου που έχει ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα (1) πρέπει να έχει ως αφετηρία την εξής ερώτηση:
Ποιο θα είναι το έδαφος (δηλαδή οι συνθήκες) που θα διαμορφωθεί από τον πόλεμο και επί του οποίου θα διεξάγεται στο εξής ο ταξικός ανταγωνισμός εάν υπάρξει νίκη της μίας πλευράς, και πώς θα διαμορφωθεί εάν υπάρξει νίκη της άλλης; διότι θα είναι η μία ή άλλη έκβαση που θα ενισχύσει την θέση των υποτελών κοινωνικών τάξεων στον ανταγωνισμό τους με την κυρίαρχη αστική τάξη (στην μια ή την άλλη εθνική μορφή της) (2).
Συγκεκριμένα, λοιπόν, στην σημερινή συγκυρία, το σημείο εκκίνησης για εμάς, δηλαδή για όσους ενδιαφερόμαστε ακόμα για τα ταξικά επίδικα αντικείμενα, θα έπρεπε να είναι η εξής ερώτηση:
Ποιες θα είναι οι συνθήκες υπό τις οποίες θα πρέπει να αγωνίζονται οι δυνάμεις των υποτελών κοινωνικών τάξεων για τα συμφέροντά τους και για την κοινωνική τους χειραφέτηση στην περίπτωση που οι νικητές του πολέμου θα είναι η ουκρανική κυβέρνηση και ο λαός της, και μαζί με αυτούς το ΝΑΤΟ, ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός και όσοι βρίσκονται κάτω από την ομπρέλα του; Ποιες θα είναι οι αντίστοιχες συνθήκες στην αντίθετη περίπτωση, δηλαδή εάν ο νικητής του πολέμου θα είναι η ρωσική κυβέρνηση;
Ας μην πλανηθούμε οικτρά: η έκβαση αυτού του πολέμου θα αλλάξει δραματικά, όχι μόνο σε διεθνή αλλά και σε εθνική κλίμακα, τις συνθήκες μέσα στις οποίες εργάζονται, ζουν, οργανώνονται και αγωνίζονται οι υποτελείς κοινωνικές τάξεις στην προοπτική της κοινωνικής χειραφέτησής τους˙ και για την Αριστερά, αυτή θα έπρεπε να είναι η οπτική γωνία από την οποία θεωρούμε και σκεφτόμαστε τον πόλεμο.
_______
(1) Αυτά προφανώς δεν αφορούν τις περιπτώσεις εμφυλίου ταξικού πολέμου ή εθνικο-απελευθερωτικού αγώνα ή πολέμου για την υπεράσπιση καταπιεσμένων μειονοτήτων, αλλά αφορούν τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο εν γένει. Για τον Λένιν, σε κάθε πόλεμο, οι μεν ερωτήσεις τίθενται με βάση τις γενικές αρχές της θεωρίας του πολέμου (η οποία στην περίπτωση του Λένιν είναι μια τροποποιημένη εκδοχή της θεωρίας του πολέμου του Κλαούζεβιτς), αλλά οι απαντήσεις στις εν λόγω ερωτήσεις είναι θέμα της ανάλυσης της συγκεκριμένης κατάστασης με συγκεκριμένους όρους. Αυτό έχει τις συνέπειές του: «Θα ήταν λάθος να επεκτείνουμε την αξιολόγηση του σημερινού πολέμου σε όλους τους πιθανούς πολέμους υπό τον ιμπεριαλισμό» (Λένιν και Ζηνόβιεφ, Ενάντια στο ρεύμα). https://www.rovespieros.gr/ta-apanta-tou-lenin-pdf/
(2) Στο συνέδριο του Τσίμερβαλντ το 1915, ο Λένιν παρουσίασε την πρότασή του για τη μετατροπή του ιμπεριαλιστικού πολέμου σε εμφύλιο πόλεμο.
Βιβλιογραφικές αναφορές
‘Extremely bad’: Experts break down flaws in Russia’s plan, https://www.cnn.com/videos/world/2022/03/16/russia-ukraine-invasion-military-tactics-phil-black-pkg-vpx.cnn
Russia’s latest strategy shift in Ukraine explained
https://m.youtube.com/watch?v=0Adq5y0Oup4
War in Ukraine: Analysing Putin’s military strategy
https://www.france24.com/en/tv-shows/perspective/20220304-war-in-ukraine-analysing-putin-s-military-strategy
The Failed Logistics of Russia’s Invasion of Ukraine
https://m.youtube.com/watch?v=b4wRdoWpw0w
Isaac Chotiner, The Russian Military’s Debacle in Ukraine, The New Yorker, March 11, 2022.
https://www.newyorker.com/news/q-and-a/the-russian-militarys-debacle-in-ukraine
Alex Vershinin, “Feeding the Bear: A closer look at Russian army logistics and the Fait Accompli”, War on Rocks, Texas National Security Review, November 23, 2021.
https://warontherocks.com/2021/11/feeding-the-bear-a-closer-look-at-russian-army-logistics/
Giuseppe Morabito, “Russian-Ukrainian war: the strategic-military spotlight”, The Machiavelli Centre, 17 March 2022.
https://www.centromachiavelli.com/en/2022/03/17/war-russia-ukraine-analysis-strategy-military-17-march-2022/
“Après l’échec de la ‘guerre éclair’, quelle stratégie militaire de la Russie en Ukraine?”, France 24
https://www.france24.com/fr/europe/20220303-après-l-échec-de-la-guerre-éclair-quelle-stratégie-militaire-de-la-russie-en-ukraine
