Το Παλαιστινιακό ως «σημείο καμπής» για την αμερικανική ηγεμονία

Το Παλαιστινιακό ως «σημείο καμπής» για την αμερικανική ηγεμονία

Mετάφραση άρθρου του Economist με πρόλογο του Νίκου Τριμικλινιώτη.  

Το άρθρο αυτό εμφανίστηκε στην ενότητα Leaders της έντυπης έκδοσης με τίτλο “Η δοκιμασία της Αμερικής” https://www.economist.com/leaders/2023/10/26/american-power-indispensable-or-ineffective.

 

Πρόλογος του Νίκου Τριμικλινιώτη

Δίπλα μας, σε λιγότερο από 400 χλμ. μακριά από την Κύπρο,  μπροστά στα μάτια όλων, ενάντια σε κάθε αρχή δίκαιου και ενάντια στη θέληση των λαών, όπως αυτή εκφράστηκε στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ και από τα εκατομμύρια διαδηλωτών σε όλο τον κόσμο, συνεχίζεται η μαζική σφαγή αθώων, εξελίσσεται η γενοκτονία των Παλαιστινίων που από το 1978 στερούνται το αναφαίρετο δικαίωμα στην αυτοδιάθεση (1). Και σε αυτό θα αναφερθώ πιο αναλυτικά αργότερα, γιατί είναι κομβικής σημασίας: Αφενός αποτελεί σήμερα κορυφαία ηθική-πολιτική δοκιμασία της ανθρωπότητας (2), αφετέρου, είναι η μεγαλύτερη δοκιμασία για την ηγεμονία των ΗΠΑ από το 1990, μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ. Αυτό δεν το λέμε εμείς, αλλά ο φιλικά διακείμενος προς τις ΗΠΑ Economist που θέτει το ερώτημα αν η «Αμερικανική ισχύς» είναι πλέον «απαραίτητη ή αναποτελεσματική» και ισχυρίζεται ότι «το πώς ο Τζο Μπάιντεν διαχειρίζεται τον πόλεμο μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς, θα καθορίσει τον παγκόσμιο ρόλο της Αμερικής» (3). Από την αρχή του 21ου αιώνα έχει αναπτυχθεί μια ενδιαφέρουσα συζήτηση για την παρακμή της Αμερικανικής ισχύος (4). Βρισκόμαστε σήμερα μπροστά στη κλιμάκωση της κρίσης της (νεο)φιλελεύθερης ειρήνης» (5).

Όπως εύστοχα επισημαίνει από το 1993 ο Αβισάϊ Έρλινχ, ακόμα και στη εποχή του διπολισμού, η Σοβιετική Ένωση ή ο κομμουνισμός δεν ήταν ποτέ στο επίκεντρο των διαφορών στον Κόλπο και στην Μέση Ανατολή, παρά το ότι οι διαμάχες παίζονταν στο παγκόσμιο σκηνικό του ψυχρού πολέμου: «Το ζήτημα εδώ είναι το κράτος και ο ρόλος  του του στη διεθνή καπιταλιστική τάξη. Για να το θέσω διαφορετικά: το πρόβλημα είναι “η εξημέρωση του κράτους”, δηλαδή των μικρότερων κρατών, και η υποταγή τους στις ανάγκες και τους κανόνες της παγκόσμιας αγοράς. Η εποχή της διπολικής παγκόσμιας τάξης συμπίπτει με την περίοδο της εγκαθίδρυσης της πλειοψηφίας των κρατών του κόσμου. Η διάλυση της αποικιοκρατικής τάξης και η εποχή των Εθνικών Απελευθερώσεων ξεκίνησε μεταξύ των δύο παγκόσμιων πολέμων- ωστόσο, μετά τον 2ον Παγκόσμιο Πόλεμο απέκτησε δυναμική για να δημιουργήσει, για πρώτη φορά στην ιστορία, έναν κόσμο κρατών, ή, το κράτος σε παγκόσμια κλίμακα. Η σύμπτωση της διαδικασίας της εθνικής απελευθέρωσης με τον Ψυχρό Πόλεμο επηρέασε και τα δύο: Η εθνική απελευθέρωση έγινε μέρος του περιεχομένου και έννοια του Ψυχρού Πολέμου, και αντίστροφα, ο Ψυχρός Πόλεμος επηρέασε τις μορφές των νέων κρατών και τη συμπεριφορά τους στο εσωτερικό και στο εξωτερικό» (6). Η άρνηση του Ισραήλ να εφαρμόσει οποιοδήποτε ψήφισμα για τα δικαιώματα των Παλαιστινίων, των οποίων το δικαίωμα για αυτοδιάθεση αναγνωρίστηκε όταν ο ΟΗΕ διχοτόμησε την υπό την Βρετανική αποικιοκρατία Παλαιστίνη για να εγκαθιδρύσει το κράτος του 1948 αποτελεί μια από τις πιο τρανταχτές μαζικές και κατ’ εξακολούθηση παραβιάσεις δικαιωμάτων στην σύγχρονη ιστορία. 

Ο πρόεδρος Μπάιντεν ονόμασε τα γεγονότα στη Παλαιστίνη/Ισραήλ «σημείο καμπής» (inflection point). Οι ΗΠΑ θεωρήσαν ότι κλονίζεται η τάξη πράγματων της παγκόσμιας ηγεμονίας και κάνουν επίδειξη δυνάμεως με τα αεροπλανοφόρα. Το μήνυμα είναι για την    Χεζμπολάχ, το Ιράν, τη Ρωσία και την κυρίως για την ανερχόμενη δύναμη του κόσμου, την Κίνα: «Τα αεροπλανοφόρα είναι μια δήλωση αμερικανικής ισχύος 200.000 τόνων σε μια εποχή που μεγάλο μέρος του κόσμου πιστεύει ότι η αμερικανική ισχύς βρίσκεται σε παρακμή» (7). Όταν η ηγεμονία απειλείται, είναι η στιγμή να επιδείξουν την αμυντική/επιθετική τους υπεροπλία (8). 

Ενώ τα συγκεντρωμένα ισραηλινά στρατεύματα περίμεναν εντολή να εισβάλουν στη Γάζα, δύο τεράστια αεροπλανοφόρα του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ είχαν σταλεί για να υποστηρίξουν το Ισραήλ για αποτροπή ενδεχόμενης επίθεσης Χεζμπολάχ (που στηρίζεται στο Ιράν) ώστε να μην ανοίξουν ένα δεύτερο μέτωπο στα σύνορα του Λιβάνου. 

Από την οπτική της Αμερικανικής ηγεμονίας, ο Economist, θα καλέσει τον πλανητάρχη να επέμβει στη Μέση Ανατολή και πάλι, έστω κι αν «κάποιοι θα πουν ότι μια γερασμένη υπερδύναμη απορροφάται και πάλι από τη Μέση Ανατολή, μετά από σχεδόν 15 χρόνια προσπάθειας να βγει». Δοκιμάζεται όμως «κατά πόσον η Αμερική μπορεί να προσαρμοστεί σε έναν πιο σύνθετο και απειλητικό κόσμο».  Κι αυτό γιατί ο ηγεμόνας οφείλει να παρέχει «ασφάλεια» και ελεύθερο εμπόριο» με κύριο ανταγωνιστή όμως αυτό που πραγματικά θεωρεί ότι απειλεί την ηγεμονία  του καπιταλιστικού συστήματος, την Κίνα υποθέτοντας ότι ο «κινέζικος κομμουνισμός» δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένας ιδιότυπο εθνικός καπιταλισμός υπό τον έλεγχο του κόμματος. Καταλήγει ότι αν τα «καταφέρει να διαχειριστεί την κρίση γύρω από τη Γάζα, αυτό θα είναι καλό για την Αμερική, καλό για τη Μέση Ανατολή και καλό για τον κόσμο». Έχουμε μια παραλλαγή στον 21ον αιώνα του κλασικού σχήματος: «ότι είναι καλό για την Τζένεραλ Μότορς, είναι καλό για τις ΗΠΑ», κι ότι είναι καλό για τις ΗΠΑ είναι καλό για το κόσμο κι ας σφάζονται οι λαοί. 

(1) https://www.un.org/unispal/document/auto-insert-196558/

(2) Angela Davis: ‘Palestine is a moral litmus test for the world’, https://www.youtube.com/watch?v=oIVxooM5kG8 

(3) Leader, “American power: indispensable or ineffective? How Joe Biden manages the war between Israel and Hamas will define America’s global role”, Economist, 28 Οκτωβρίου 2023,  https://www.economist.com/leaders/2023/10/26/american-power-indispensable-or-ineffective 

(4) Ο Βαλλερστέιν (2005) μιλούσε για μακρά διαδικασία «παρακμής της αμερικανικής ισχύος», 

(5) Βλ. Νίκος Τριμικλινιώτης, «Το πρόταγμα της επανένωσης της Κύπρου. Μια ιστορική και γεωπολιτική ανάλυση», Foreign Affairs The Hellenic Edition, τεύχος αριθ. 44 (Φεβρουάριος-Μάρτιος 2017), https://www.foreignaffairs.gr/articles/73892/nikos-trimikliniotis/to-protagma-tis-epanenosis-tis-kyproy?page=show και 

(6) Avishai Ehrlich, “The Gulf War and the New World Order”, Socialist Register, 1992 https://socialistregister.com/index.php/srv/article/view/5616

(7) Economist, 28 Οκτωβρίου 2023, https://www.economist.com/leaders/2023/10/26/american-power-indispensable-or-ineffective 

(8) Όταν λοιπόν,  ο φιλικός προς τις ΗΠΑ, «Economist» αναφέρει ότι «καμία άλλη χώρα δεν θα μπορούσε να το κάνει αυτό», αναφέρεται στο γεγονός ότι οι ΗΠΑ διαθέτουν 11 από τα 28 συνολικά αεροπλανοφόρα που υπάρχουν στο κόσμο. Βλ. https://fairbd.net/aircraft-carriers-by-nation/ 

Αμερικανική ισχύς: απαραίτητη ή αναποτελεσματική;

Πώς ο Τζο Μπάιντεν διαχειρίζεται τον πόλεμο μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς θα καθορίσει τον παγκόσμιο ρόλο της Αμερικής

μετάφραση από τον Economist                    

 

Καθώς τα συγκεντρωμένα ισραηλινά στρατεύματα περιμένουν την εντολή να εισβάλουν στη Γάζα, δύο ογκώδη αεροπλανοφόρα του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ έχουν σταλεί για να υποστηρίξουν το Ισραήλ. Αποστολή τους είναι να αποτρέψουν τη Χεζμπολάχ και το Ιράν που την χρηματοδοτεί, από το άνοιγμα ενός δεύτερου μετώπου στα σύνορα του Λιβάνου. Καμία άλλη χώρα δεν θα μπορούσε να το κάνει αυτό. Τα αεροπλανοφόρα είναι μια δήλωση αμερικανικής ισχύος 200.000 τόνων σε μια εποχή που μεγάλο μέρος του κόσμου πιστεύει ότι η αμερικανική ισχύς βρίσκεται σε παρακμή.

Οι επόμενοι μήνες θα δοκιμάσουν αυτή την άποψη. Είναι δύσκολο να υπερεκτιμήσει κανείς το διακύβευμα. Στις 20 Οκτωβρίου ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν αποκάλεσε το γεγονός αυτό “σημείο καμπής”. Προειδοποίησε για την ανάγκη απόκρουσης της τρομοκρατίας της Χαμάς καθώς και της επιθετικότητας της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Η απειλή της Κίνας να εισβάλει στην Ταϊβάν παραμόνευε στο παρασκήνιο.

Ωστόσο, τα πράγματα είναι ακόμη πιο επικίνδυνα από ό,τι υποδηλώνει ο κ. Μπάιντεν. Στο εξωτερικό, η Αμερική αντιμετωπίζει έναν πολύπλοκο και εχθρικό κόσμο. Για πρώτη φορά από τότε που η Σοβιετική Ένωση έμεινε στάσιμη στη δεκαετία του 1970 έχει μια σοβαρή, οργανωμένη αντιπολίτευση, με επικεφαλής την Κίνα. Στο εσωτερικό, η πολιτική μαστίζεται από δυσλειτουργία και ένα Ρεπουμπλικανικό Κόμμα που είναι όλο και πιο απομονωτικό. Αυτή η ιστορική στιγμή θα καθορίσει όχι μόνο το Ισραήλ και τη Μέση Ανατολή, αλλά και την Αμερική και τον κόσμο.

Η εξωτερική απειλή έχει τρία σκέλη

Το πρώτο είναι το χάος που εξαπλώνεται από το Ιράν στη Μέση Ανατολή και από τη Ρωσία στην Ουκρανία. Η επιθετικότητα και η αστάθεια καταναλώνουν τους αμερικανικούς πολιτικούς, οικονομικούς και στρατιωτικούς πόρους. Η σύγκρουση θα εξαπλωθεί στην Ευρώπη αν η Ρωσία κάνει το δικό της στην Ουκρανία. Η αιματοχυσία θα μπορούσε να ριζοσπαστικοποιήσει τους ανθρώπους στη Μέση Ανατολή, στρέφοντάς τους εναντίον των κυβερνήσεών τους. Οι πόλεμοι έλκουν την Αμερική, η οποία γίνεται εύκολος στόχος για κατηγορίες περί πολεμοκαπηλίας και υποκρισίας. Όλα αυτά υπονομεύουν την ιδέα της παγκόσμιας τάξης.

Μια δεύτερη απειλή είναι η πολυπλοκότητα. Μια ομάδα χωρών, συμπεριλαμβανομένης της Ινδίας και της Σαουδικής Αραβίας, είναι όλο και περισσότερο διαλλακτικές, αποφασισμένες να επιδιώκουν σθεναρά τα δικά τους συμφέροντα. Σε αντίθεση με το Ιράν και τη Ρωσία, οι χώρες αυτές δεν θέλουν το χάος, αλλά ούτε και θα λάβουν εντολές από την Ουάσιγκτον -και γιατί να το κάνουν; Για την Αμερική, αυτό κάνει τη δουλειά της υπερδύναμης πιο δύσκολη. Κοιτάξτε, για παράδειγμα, τα παιχνίδια της Τουρκίας σχετικά με την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, που φαινομενικά επιλύθηκαν αυτή την εβδομάδα μετά από 17 μήνες κουραστικών διαφωνιών.

Η τρίτη απειλή είναι η μεγαλύτερη. Η Κίνα έχει φιλοδοξίες να δημιουργήσει μια εναλλακτική λύση στις αξίες που κατοχυρώνονται στους παγκόσμιους θεσμούς. Θα ερμηνεύσει εκ νέου έννοιες όπως η δημοκρατία, η ελευθερία και τα ανθρώπινα δικαιώματα, ώστε να ταιριάζουν στη δική της προτίμηση για ανάπτυξη έναντι της ατομικής ελευθερίας, και εθνικής κυριαρχίας έναντι των οικουμενικών αξιών. Η Κίνα, η Ρωσία και το Ιράν σχηματίζουν μια χαλαρά συντονισμένη ομάδα. Το Ιράν προμηθεύει μη επανδρωμένα αεροσκάφη στη Ρωσία και πετρέλαιο στην Κίνα. Η Ρωσία και η Κίνα έχουν δώσει διπλωματική κάλυψη στη Χαμάς, τον πελάτη του Ιράν, στο ΟΗΕ.

Αυτές οι απειλές μεγεθύνονται από την πολιτική στο εσωτερικό της Ουάσιγκτον. Οι Ρεπουμπλικάνοι πολιτικοί επιστρέφουν στον απομονωτισμό στο εμπόριο και στις εξωτερικές υποθέσεις που το κόμμα τους αγκάλιασε πριν από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Αυτό πηγαίνει βαθύτερα από τον Ντόναλντ Τραμπ και θέτει το ερώτημα αν η Αμερική μπορεί να ενεργεί ως υπερδύναμη αν ένα από τα κόμματά της απορρίπτει ολοκληρωτικά την έννοια των παγκόσμιων ευθυνών. Θυμηθείτε ότι χρειάστηκε το Περλ Χάρμπορ για να μπει η Αμερική στον πόλεμο το 1941.

Για να δείτε πώς αυτό μπορεί να βλάψει τα αμερικανικά συμφέροντα, σκεφτείτε την Ουκρανία, την οποία ορισμένοι Ρεπουμπλικάνοι θέλουν να σταματήσουν να προμηθεύουν με όπλα και χρήματα. Αυτό δεν βγάζει κανένα νόημα, ακόμη και από την άποψη του στενότερου ιδιοτελούς συμφέροντος. Ο πόλεμος δίνει στην Αμερική την ευκαιρία να αποδυναμώσει τον Βλαντιμίρ Πούτιν και να αποτρέψει την Κίνα από το να εισβάλει στην Ταϊβάν, χωρίς να θέσει σε κίνδυνο τα αμερικανικά στρατεύματα. Η εγκατάλειψη της Ουκρανίας, αντίθετα, θα αποτελούσε πρόσκληση σε ρωσική επίθεση στο ΝΑΤΟ που θα κόστιζε πολύ περισσότερες αμερικανικές ζωές και θησαυρούς και θα σηματοδοτούσε σε φίλους και εχθρούς ότι η Αμερική δεν είναι πλέον αξιόπιστος σύμμαχος. Αν οι απομονωτιστές Ρεπουμπλικάνοι αποτύχουν στο τεστ της Ουκρανίας, δεν μπορούμε να ξέρουμε πού μπορεί να καταλήξει η Αμερική, αν ο κ. Τραμπ επιστρέψει στον Λευκό Οίκο.

Αυτά είναι τρομερά εμπόδια. Ωστόσο, η Αμερική έχει επίσης τρομερές δυνάμεις. Ένα από αυτά είναι το στρατιωτικό της βάρος. Όχι μόνο έχει αναπτύξει αυτές τις δύο ομάδες κρούσης αεροπλανοφόρων στη Μέση Ανατολή, αλλά παρέχει επίσης όπλα, πληροφορίες και τεχνογνωσία στο Ισραήλ, όπως ακριβώς έχει κάνει και στην Ουκρανία. Η Κίνα έχει αυξήσει ραγδαία τον προϋπολογισμό της για τον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό, αλλά με βάση τις συναλλαγματικές ισοτιμίες της αγοράς η Αμερική εξακολουθεί να ξοδεύει πέρυσι τόσα χρήματα για την άμυνα όσο οι δέκα επόμενες χώρες μαζί, και οι περισσότερες από αυτές είναι σύμμαχοί της.

Το οικονομικό βάρος της Αμερικής είναι επίσης εντυπωσιακό. Η χώρα παράγει το ένα τέταρτο της παγκόσμιας παραγωγής με το ένα εικοστό του πληθυσμού της, και το μερίδιο αυτό παραμένει αμετάβλητο τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες, παρά την άνοδο της Κίνας. Υπάρχει ανησυχία για την αναποτελεσματικότητα και τον υφέρποντα προστατευτισμό της βιομηχανικής πολιτικής του κ. Μπάιντεν, αλλά δεν αμφισβητούμε την τεχνολογική δύναμη και τον υποκείμενο δυναμισμό της Αμερικής – ειδικά όταν την αντιπαραβάλλουμε με την Κίνα, όπου έχει γίνει όλο και πιο σαφές ότι ο στόχος της οικονομικής ανάπτυξης έχει υποταχθεί στον στόχο της μεγιστοποίησης του ελέγχου του Κομμουνιστικού Κόμματος.

Η άλλη υποτιμημένη δύναμη της Αμερικής είναι η αναζωογονημένη διπλωματία της. Ο πόλεμος στην Ουκρανία απέδειξε την αξία του ΝΑΤΟ. Στην Ασία, η Αμερική ενίσχυσε τις σχέσεις της με μια σειρά χωρών, συμπεριλαμβανομένης της Ιαπωνίας, των Φιλιππίνων και της Νότιας Κορέας. Στο Foreign Affairs αυτής της εβδομάδας ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας της Αμερικής, Jake Sullivan, διευκρινίζει πώς χώρες που επιδιώκουν τα δικά τους συμφέροντα μπορούν να εξακολουθούν να είναι ουσιαστικοί εταίροι. Το μοντέλο είναι η Ινδία, η οποία αποτελεί όλο και περισσότερο μέρος των αμερικανικών σχεδίων για την ασφάλεια στην Ασία, παρά την αποφασιστικότητά της να παραμείνει εκτός οποιασδήποτε συμμαχίας.

Φυγόκεντρη δύναμη

Τι σημαίνουν αυτά για την Αμερική, καθώς αγκαλιάζει το Ισραήλ σε μια προσπάθεια να σταματήσει έναν ευρύτερο πόλεμο; Κάποιοι θα πουν ότι μια γερασμένη υπερδύναμη απορροφάται και πάλι από τη Μέση Ανατολή, μετά από σχεδόν 15 χρόνια προσπάθειας να βγει. Ωστόσο, αυτή η κρίση δεν έχει τόσο μεγάλο κόστος όσο οι πόλεμοι στο Αφγανιστάν και το Ιράκ.

Η διατύπωση του κ. Μπάιντεν είναι καλύτερη: πρόκειται πράγματι για ένα σημείο καμπής, το οποίο θα δοκιμάσει κατά πόσον η Αμερική μπορεί να προσαρμοστεί σε έναν πιο σύνθετο και απειλητικό κόσμο. Έχει ακόμη πολλά να προσφέρει, ειδικά αν συνεργαστεί με τους συμμάχους της για να ενισχύσει την ασφάλεια και να διατηρήσει το εμπόριο ανοιχτό. Οι αξίες της, όσο ατελώς και αν υλοποιούνται, εξακολουθούν να προσελκύουν ανθρώπους από όλο τον πλανήτη με τρόπο που δεν το κάνει ο κινεζικός κομμουνισμός. Αν ο κ. Μπάιντεν καταφέρει να διαχειριστεί την κρίση γύρω από τη Γάζα, αυτό θα είναι καλό για την Αμερική, καλό για τη Μέση Ανατολή και καλό για τον κόσμο.

+ posts